Hücresel Adaptasyonlar, Hücre Zedelenmesi ve Hücre Ölümü • • • 19 • Hücre hipertrofi ve atrofisinde, mitokondri say›s›nda da orant›l› olarak artma veya azalma vard›r. Mitokondri afl›r› büyük ve anormal flekil alabilir (alkolik karaci¤er hastal›¤›nda veya yetersiz beslenmede hepatositlerde görülen megamitokondri). Mitokondrial myopatilerde (kas hastal›¤›n›n kal›tsal formu), mitokondrial metabolik defektler morfolojik olarak anormal mitokondri say›s›nda art›fl ile iliflkilidir. Onkositomlar afl›r› miktarda genifllemifl mitokondri içeren hücrelerden oluflan benign tümörlerdir. Hücre ‹skeleti Anomalileri (s. 34) Hücre iskeleti mikrotübüller, ince aktin filamanlar, kal›n myozin filamanlar ve çeflitli s›n›f intermediyer filamanlardan oluflur. Hücre iskeleti anormallikleri hücre hareketi veya hücre içi organellerin tafl›nmas› gibi (örn., mikrotübül defektleri immotil silya veya Kartagener sendromuna yol açar) hücre fonksiyonu bozukluklar›na neden olabilir. Bundan baflka, hücre zedelenmesi hücre iskeleti de¤iflikliklerine yol açabilir, örne¤in; alkolik karaci¤er hastal›¤›ndaki metabolik düzensizlikler intermediyer filamanlar›n hücre içinde anormal birikimine (Mallory cismi) neden olur. HÜCRE ‹Ç‹ B‹R‹K‹MLER (s. 34) Hücreler pek çok maddeyi anormal miktarlarda biriktirebilirler. • Normal endojen maddeler (su, protein, karbohidrat, ya¤) normal (hatta artm›fl) oranda üretilir, fakat metabolik h›z bunlar› uzaklaflt›rmak için yetersizdir (örn., karaci¤er hücrelerinde ya¤ birikimi). Normal veya anormal endojen maddeler metabolizma, paketlenme, tafl›nma veya bu maddelerin sekresyonunda genetik veya akkiz hatalar sonucu birikir (örn., lizozomal depo hastal›klar› veya α1-antitripsinin kendisini üreten karaci¤er hücrelerinin endoplazmik retikulumunda birikti¤i α1-antitripsin hastal›¤›). Anormal ekzojen maddeler normal hücrelerde birikebilir. Çünkü bu tip maddeleri y›k›ma u¤ratabilecek donan›mlar› eksiktir (örn., çevresel –d›fl ortamdan al›nan, e.n.- karbonla yüklü makrofajlar). • • Ya¤lar (s. 35) Hücrelerde trigliseridler (en s›k), kolesterol ve kolesterol esterleri ve fosfolipidler birikebilir. Steatoz (Ya¤l› De¤ifliklik) Steatoz hücre içinde normal bir bileflen (trigliserid) birikti¤i zaman oluflur, hücre içi lipidlerde mutlak bir art›fla yol açar. Hemen her organda bazen ortaya ç›kabilir, fakat en s›k karaci¤erde görülür. Karaci¤erde ya¤l› de¤ifliklik geri dönüfllüdür, fakat afl›r› oldu¤unda siroza yol açabilir. Karaci¤erde nedenler aras›nda alkol suistimali (Birleflik Devletler’de en s›k), protein malnütrisyonu, diyabet, obezite, hepatotoksinler ve anoksi yeral›r. Gros olarak, ya¤l› karaci¤erler büyük, sar› ve kaygand›r; mikroskopik olarak