Hücresel Adaptasyonlar, Hücre Zedelenmesi ve Hücre Ölümü ZEDELEY‹C‹ UYARAN ↓ATP MEMBRAN HASARI Lizozom Mitokondri Plazma membran› ↑HÜCRE REAKT‹F ‹Ç‹ OKS‹JEN Ca+2 RAD‹KALLER‹ 7 Hücre Hücre içeri¤inin Protein Enerji ölümü kayb› y›k›m› ba¤›ml› DNA hasar› hücresel fonksiyonlar›n Hücresel komponentlerin enzimatik sindirimi kayb› fiEK‹L 1-2 Hücre zedelenmesinde hücresel ve biyokimyasal hasar bölgeleri. Na+, K+ ve Ca2+) korunmas› ve protein sentezi için kritik derecede gereklidir; azalm›fl (verimsiz) ATP sentezi bu yolaklar› dramatik olarak etkiler. Mitokondrial Hasar (s. 15) Mitokondrial hasar direkt olarak hipoksi veya toksinlere ba¤l› olarak görülebilece¤i gibi artm›fl sitozolik Ca2+, oksidatif stres veya fosfolipid y›k›m› sonucu da görülebilir. Hasar protonlar› d›flar› s›zd›ran ve oksidatif fosforilasyonu sa¤layan elektromotor potansiyelin kayb›na yol açan yüksek-iletken kanallar›n (mitochondrial permeability transition veya MPT; mitokondrial geçirgenlik ba¤lant›s›, e.n.) oluflmas›yla sonuçlan›r. Hasara u¤ram›fl mitokondri ayr›ca sitokrom c’yi s›zd›r›r, bu durum apoptozu tetikleyebilir (afla¤›ya bak›n›z). Hücre içi Kalsiyumun Girifli ve Kalsiyum Homeostaz›n›n Kayb› (s. 15) Sitozolik kalsiyum enerji-ba¤›ml› transport ile çok düflük düzeylerde tutulur; iskemi ve toksinler Ca2+’un plazma membran›ndan geçerek girifline ve mitokondri ile endoplazmik retikulumdan Ca2+ sal›n›m›na neden olabilir. Artm›fl sitozolik kalsiyum membran fosfolipidlerini y›kan fosfolipazlar›; membran ve hücre iskeleti proteinlerini y›kan proteazlar›; ATP azalmas›n› h›zland›ran ATPazlar› ve kromatin parçalanmas›na neden olan endonükleazlar› aktive eder. Oksijen-Kaynakl› Serbest Radikallerin Birikimi (s. 16) Bu k›smen indirgenmifl, yüksek oranda reaktif, karars›z oksijen molekülleri bir kez olufltu¤unda otokatalitik zincir reaksiyonu (buna yay›lma denir) ile ek olarak serbest radikal oluflmas›na neden olur. Serbest radikaller lipidleri (zincir y›k›m› ile birlikte çift ba¤lar›n peroksidasyonu), proteinleri (oksidasyon ve parçalanma) ve nükleik asitleri (tek zincir k›r›klar›) hasara u¤rat›r. Serbest radikal oluflumu flu yollarla meydana gelir: • Radyan enerji absorbsiyonu (örn., ultraviyole ›fl›¤›, X ›fl›nlar›); iyonize radyasyon suyu hidroksil (OH.) ve hidrojen (H.) serbest radikallerine hidrolize edebilir.