6 Hücresel Adaptasyonlar, Hücre Zedelenmesi ve Hücre Ölümü ‹skemi (kanlanman›n kayb›) Yetersiz oksijenizasyon (örn., kardiyorespiratuvar yetmezlik) Kan›n oksijen tafl›ma kapasitesinde kay›p (örn., anemi, karbon monoksit zehirlenmesi) • • • • • • Travma, s›cak, so¤uk, radyasyon ve elektrik flokunu içeren fiziksel ajanlar (Bölüm 9). Terapötik ilaçlar, zehirler, çevresel kirlilik etkenlerini ve “sosyal uyaranlar›” (alkol ve narkotikler) içeren kimyasal ajanlar ve ilaçlar Virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitleri içeren infeksiyöz ajanlar (Bölüm 8). Otoimmün hastal›klar (Bölüm 6) ve infeksiyona yan›t› izleyen hücre zedelenmesini (Bölüm 2) içeren immünolojik reaksiyonlar Kromozomal de¤ifliklikler ve spesifik gen mutasyonlar› gibi genetik düzensizlikler (Bölüm 5) Protein-kalori yetersizli¤i veya spesifik vitaminlerin kayb› ve afl›r› beslenmeyi içeren beslenme dengesizlikleri HÜCRE ZEDELENMES‹N‹N MEKAN‹ZMALARI (s. 14) Biyokimyasal Mekanizmalar Hücre zedelenmesinden sorumlu biyokimyasal mekanizmalar komplekstir fakat konuyla ilgili birkaç kural ile toparlanabilir: • • • Zedeleyici uyarana karfl› hücrenin yan›t›, zedeleyici etkenin tipine, süresine ve fliddetine ba¤l›d›r. Zedelenmenin sonuçlar›, zedelenen hücrenin tipine, durumuna ve adaptasyon yetene¤ine ba¤l›d›r. Befl temel hücre içi komponentin biri veya daha fazlas›ndaki anormallikler hücre zedelenmesi ile sonuçlan›r: Mitokondrial oksidatif fosforilasyon ve ATP üretimini kapsayan aerobik solunum Hücre membran›n›n bütünlü¤ünün korunmas›, hücre ve organellerde iyonik ve ozmotik homeostaz için kritiktir. Protein sentezi Hücre iskeleti Genetik materyalin bütünlü¤ü Hücre içi Mekanizmalar Hücre zedelenmesi befl genel hücre içi mekanizman›n biriyle gerçekleflir (fiekil 1-2). Hücrenin yap›sal ve biyokimyasal elemanlar›n›n birbirleriyle çok yak›n karfl›l›kl› iliflki gösterdi¤ini dolay›s›yla zedelenmenin bafllang›ç bölgesine bak›lmaks›z›n sekonder etkilerin h›zla di¤er elemanlara yay›ld›¤›n› vurgulamak önemlidir. ATP Azalmas› (s. 14) Azalm›fl ATP sentezi ve ATP azalmas› hem iskemik hem de toksik zedelenmenin s›k görülen bir sonucudur. ATP glikoliz (anaerobik, verimsiz) ve oksidatif fosforilasyon ile mitokondride (aerobik, verimli) üretilir. Hipoksi artm›fl anaerobik glikoliz ile glikojen azalmas›na, artm›fl laktik asit üretimine ve hücre içi asidoza neden olur. ATP ayn› zamanda membran transportu, iyonik gradyan›n (özellikle