background image
GiRifi
, doku
mühendisli¤i, kök hücre, gen aktar>m> teknolojile-
rindeki geliflmeler, moleküler ve onar>msal (rejene-
ratif) t>p alanlar>nda yeni bir ça¤>n bafllad>¤>n> ha-
ber vermektedir. Otolog kaynakl> mesane doku
mühendisli¤i yaklafl>m>n>n yak>n geçmiflte myelo-
meningosel hastalar>nda baflar>yla uygulanm>fl ol-
mas> bu ça¤a iflaret etmektedir. Minimal invaziv
tedaviler aç>s>ndan alt üriner sistemin verdi¤i uy-
gulama kolayl>¤>, gen tedavisi gibi sistemik yan et-
kilerin s>n>rl> düzeylerde tutulabilece¤i ex vivo yak-
lafl>mlar> üroloji alan>na yaklaflt>rmaktad>r. Yak>n
gelecekte erektil fonksiyon bozukluklar>, stres in-
kontinans>, diyabetik mesane ifllev bozuklu¤u gibi
çeflitli hastal>klar>n anlafl>lmas>, teflhisi ve tedavi-
sinde geliflmifl genom teknolojilerinin ve kök hüc-
relerin kullan>m>n>n giderek yayg>nlaflaca¤> öngö-
rülebilir. Bu bölümde, doku mühendisli¤i, kök
hücreler ve gen tedavisiyle ilgili temel bilgi ve kav-
ramlara yer verilirken, ürolojiyi ilgilendiren baz>
özel uygulamalara da de¤inilecektir.
Doku Mühendisli¤i
Doku mühendisli¤i (DM), kaybedilmifl veya hasta-
l>kl> dokular>n (veya organlar>n) onar>lmas>/de¤ifl-
tirilmesi amac>yla vücuda nakledilmek üzere yeni
biyolojik/hibrit eflde¤erlerinin gelifltirilmesi temeli-
ne dayanan yeni bir biyoteknoloji alan>d>r. Bu al-
ternatif yaklafl>m, ayr>flt>r>lm>fl hücrelerin ex vivo
flartlarda üç-boyutlu hücre d>fl> matriks yap>lar>y-
la benzeflen tasarlanm>fl iskeleler üzerine ekilmesi,
ekilen hücrelerin farkl>laflt>r>larak ço¤alt>lmalar> ve
oluflan yap>lar>n hastaya nakledilmesi prensibine
dayanmaktad>r. ifllevsel doku geliflimini yönlendir-
mek üzere kullan>lan iskeleler, zaman içinde biyo-
bozunarak geride sadece hücreler ve onlar>n üret-
tikleri stroma kalmaktad>r. DM'nin, farkl> kavram-
lar olan yapay organlar (ör. diyaliz makineleri, ok-
sijenatörler) ve biyoyapay organlarla (ör. hibrit ka-
raci¤er destek sistemleri, immünizolasyon araçla-
r>) kar>flt>r>lmas> rastlanan bir yanl>fll>kt>r.
Erken baflar> öngörülerine ra¤men, doku mü-
hendisleri ço¤unlukla mekanik ifllevi olan dokula-
r>n onar>m>nda veya de¤ifltirilmesinde zorluklarla
karfl>laflmaktad>rlar. ifllevsel ve konakç>yla bütün-
leflmifl dokular>n oluflturulmas>nda karfl>lafl>lan
potansiyel engeller genellikle, (i) mekanik özellikle-
rin istenen düzeyde temin edilememesi, (ii) ba¤>-
fl>kl>k tepkisi verebilen hücresel bileflenler, ve (iii)
iskele oluflturmada kullan>lan y>k>ma u¤ramam>fl
biyomalzeme kal>nt>lar>ndan kaynaklanan ters ko-
nakç>-doku reaksiyonlar> olarak s>ralanabilir.
Günümüzde uygulanan DM stratejilerinde, in
vivo hücre tepkisini istenilen yönde harekete geçi-
ren ve nakil sonras> biyolojik ve fiziksel ifllevselli-
¤in gelifltirilmesine katk> sa¤layan biyoaktif veya
vücutca emilebilen (rezorbe olabilen) iskeleler kul-
lan>lmaktad>r. Bu yaklafl>m, deri, ba¤ ve tendon,
kalp kapakc>¤>, küçük çapl> vasküler greftler, me-
sane ve cerrahi yamalar gibi çeflitli uygulamalara
yönelik olarak incelenmifltir. Karfl>lafl>lan temel s>-
n>rlama, yeniden hücrelenme (reselülerizasyon),
onar>m ve emilim (rezorpsiyon) düzeylerinde, has-
talar aras>nda gözlenen farkl>l>klard>r. Bu s>n>rla-
may> aflmak için nakil öncesi in vitroda yap>lan pa-
sif yeniden hücrelendirme (reselülerizasyon) iflle-
mi, hücre farkl>laflmas> ve yeni doku matriksi olu-
flumunu fizyolojik flartlardakine benzer flekilde te-
min edememektedir.
Dr. Y. Murat Elçin
Ürolojide Doku Mühendisli¤i ve
Gen Tedavisi
B Ö L Ü M
2 8
1161