background image
I.
METABOLA. Normal enerji metabolizmas>. Normal eriflkinlerin her gün yaklafl>k olarak 25-30
kcal/kg enerji gereksinimleri vard>r. 70 kg bir kifli için bu günde yaklafl>k 2100 kcal'dir. Tipik
bir Amerikal> günlük kalorisinin %40-60'>n> karbonhidrat, %20-45'ini lipid ve %10-20'sini
proteinlerden karfl>lar. Glikoz, acil enerji'nin vücut taraf>ndan tercih edilen kayna¤>d>r. Sa¤l>k-
l> vücut glikozu karbonhidratlardan, protein ve trigliserid (TG)'in gliserol komponentinden
oluflturur. Vücutta çok az karbonhidrat depolanabildi¤inden, vücudun yedek enerji depolar>-
n>n ço¤u lipidlerden oluflur. Proteinin depo flekli yoktur. Her ne kadar protein enerji için me-
tabolize edilebilirse de bu ya¤s>z vücut kitlesinin azalmas> ve negatif azot dengesi ile sonlan>r.
B. Karbonhidratlar>n metabolizmas>
1.
Glikoz. Al>nan karbonhidratlar>n ço¤u, dolafl>ma kat>lan glikoza y>k>l>r. Glikoz vücu-
dun tüm hücreleri taraf>ndan al>n>r ve acil enerji için y>k>l>r. Normal iyi beslenme koflul-
lar>nda, santral sinir sistemi hücreleri enerji için glikoza dayan>r. Bununla birlikte beyin
korteks nöronlar> ve kan hücreleri tüm koflullarda yak>t olarak yaln>z glikozu kullanabi-
lirler.
2.
Glikojen. Glikoz, fruktoz ve galaktoz esas olarak kolayl>kla eriflilebilen bir enerji yede-
¤i olarak karaci¤er (200 mg) ve kasta (300 mg) depolanan, glikozun bir polimeri gliko-
jene dönüflebilir. Karaci¤er glikojeni sistemik da¤>l>m için do¤rudan glikoza çevirebilir.
Vücudun toplam glikojen depolar>, 36-48 saat süreyle vücudun enerji gere¤ini karfl>laya-
bilir.
Vücut glikojen depolar>n> acil durumlar için korur. Geçici glikoz yetmezli¤inde, vü-
cut glükoneogenez ile protein ve lipidlerin gliserolünden glükoz oluflturur. Ayr>ca ser-
best ya¤ asitleri (SYA) ve aminoasitler do¤rudan do¤ruya enerji için yak>l>rlar. Afl>r> di-
yet karbonhidrat> ya¤ dokusunda depo için TG'lere çevrilir.
C. Lipidlerin metabolizmas>. Lipidler vücudun esas enerji yede¤ini olufltururlar. Obez ol-
mayan, 70 kg bir erke¤in 12-18 kg ya¤ deposu vard>r. Bu say> kad>nlar için biraz daha yük-
sektir. Glikoz veya proteinden 4 kcal/gr'a karfl>l>k ya¤lar 9 kcal/gr enerji sa¤larlar.
Al>nan lipidler intestinal lümende hidrolize edildikten sonra, tekrar TG?lere sentezlen-
dikleri ince ba¤>rsa¤>n enterositlerine emilirler. Enterositlerde uzun zincirli SYA'nden oluflan
TG'ler apoproteinlerin eklenmesiyle flilomikronlar> olufltururlar. fiilomikronlar intersellüler
aral>¤a sal>n>r ve lenfatiklere emilirler. K>sa ve orta zincirli SYA do¤rudan portal vene emilir-
ler. Endotel hücrelerinde lipoprotein lipaz TG'lerden SYA'ni serbestlefltirir ve SYA enerji için
oksitlendikleri çeflitli dokular>n (örn. kalp ve kas) hücrelerine girerler. Ya¤ dokusu ayr>ca li-
pogenezle karbonhidrat ve proteinleri TG'lere çevirebilir.
Lipolizle enerji için TG'lerin mobilizasyonu, TG'lerin SYA ve gliserole hidrolizi ile bafl-
lar. Gliserol ya glukoneogenezle glükoza çevrilebilir veya do¤rudan oksitlenebilir. SYA'leri
baz> doku hücrelerine girer, asetil koenzim A'ya y>k>l>r ve Krebs siklusu ile oksitlenirler. Ya-
k>t olarak glükoz yoklu¤u ve açl>k durumlar>nda, yüksek miktarda SYA doku hücrelerine gi-
rer. Krebs siklusu afl>r> yüklenmifl olabilir ve SYA tam olmayarak oksitlenebilirler. Ketoz ve
asidoza yol açan keton cisimleri fleklinde ara ürünler kanda birikir.
10
NÜTR
VE DE/ERLEND
45