background image
na yol açan somatik mutasyonlar, somatik kan-
serlerde görülen en s>k genetik de¤iflikliklerden
birini oluflturur. TP53 gen mutasyonlar> ya da
TP53'ü içeren kromozom 17p (17p13.1) parças>-
n>n delesyonu ya da her ikisi s>kl>kla sporadik
kanser grubunda izlenir: meme, over, mesane,
serviks, özofagus, kolorektal, deri, akci¤er kan-
serleri, beyinde glioblastoma, osteojenik sarko-
ma ve hepatosellüler karsinom. Bir tümör süp-
resör gen olan p53'ün rolü,
Science dergisi tara-
f>ndan 1993 y>l>nda "Y>l>n Molekülü" olarak be-
lirtilmifltir.
S
SP
PO
OR
RA
AD
D<
K M
ME
EM
ME
E V
VE
E O
OV
VE
ER
R K
KA
AN
NS
SE
ER
R--
L
LE
ER
R<
ND
DE
E B
BR
RC
CA
A1
1 V
VE
E B
BR
RC
CA
A2
2
BRCA1 ve BRCA2 ' deki mutasyonlara, aile hi-
kayesi olmayan meme veya over kanserli hasta-
lar>n çok küçük bir k>sm>nda izlenmifltir. Baz>
olgularda mutasyonlar yap>sald>r ancak belir-
gin bir aile hikayesi yoktur; di¤erlerinde yap>-
lan tümör analizlerinde,
BRCA1 ve BRCA2'nin
bulundu¤u alleldeki somatik mutasyonlarla bir-
likte normal allelde LOH (loss of heterozygosity)
gözlenmifltir. Comperative genome hybridizati-
on (bkz, bölüm 4), ayn> bayandan al>nan normal
meme dokusu ve tümör dokusunda LOH tara-
mas> aç>s>ndan oldukça güçlü bir metodtur.
LOH birçok kromozom bölgesinde, 1p, 3p, 11p,
13q, 16q ve 17p, bulunup; meme tümörü gelifli-
minde birçok genin önemli oldu¤u gösterilmifl-
tir. Kromozom 17p' deki TP53 geni d>fl>nda, he-
nüz di¤er genler bulunamam>flt>r.
S
SP
PO
OR
RA
AD
D<
K
K
KO
OL
LO
ON
N
K
KA
AN
NS
SE
ER
R<
ND
DE
E
H
HN
NP
PC
CC
C V
VE
E F
FA
AP
P G
GE
EN
NL
LE
ER
R<<
Birçok sporadik meme kanserinde
BRCA1 ve
BRCA2 ' nin mutasyona u¤rama s>kl>¤>n>n dü-
flük olmas>n>n aksine, sporadik kolon kanserle-
rinde HNPCC ve FAP gibi ailevi kolon kanserin-
den sorumlu genlerin majör tutulumunu des-
tekleyen pek çok kan>t vard>r (fiek., 16-15). FAP
olmayan insanlardaki adenomatöz poliplerin
%70' inin tümör gelifliminde iki vurufl modeli
(two-hit hypotesis), adenomda
APC' nin her iki
kopyas>nda kay>p olmas> ve bunu çevreleyen
normal dokuda bu kayb>n olmad>¤>n>n bulun-
mas>yla, desteklenmifltir. Geriye kalan %30' un-
da ise,
APC normal olup, fosforilasyon ve y>k>m>
bloke eden
-katenindeki mutasyonlar olgular>n
yar>s>nda bulunmufltur. Her iki alleldeki mis-
match tamir genlerinin birinin ya da daha faz-
las>n>n transkripsiyonel sessisli¤i veya mutas-
yonuyla iliflkisi olan RER+ fenotipini, belirgin
bir HNPCC aile hikayesi olmayan kiflilerdeki
sporadik kolon kanserinin %12' si kadar>nda
bulundu¤u bildirilmifltir.
RAS gen ailesinin bir
üyesinin (
KRAS) aktive edici mutasyonlar> ve
TP53'ün her iki kopyas>n>n kayb> sporadik ko-
lon kanserlerinde s>kl>kla izlenir.
DCC (Deleted
in Colon Cancer) olarak adland>r>lan18q21' deki
bir genin ekspresyonunun kayb> kolorektal kan-
serlerin %70' inden fazlas>n> olufltururken; ayn>
zamanda bu gen sinir sisteminin normal gelifli-
minde aksonal yönde önemli olan moleküller
için bir reseptörü kodlar. Sporadik kolon kan-
serlerinin di¤er %15' inde, TGF
II reseptörle-
rinden sinyallerin azalt>lmas>nda görev alan
SMAD4 geninin mutasyona u¤rad>¤> gözlenmifl-
tir.
HNPCC' de ve baz> sporadik kolon kanserle-
rinde mismatch tamir bozukluklar> kadar
önemli olan bir di¤er olguda, birçok sporadik ko-
lon kanserlerinde RER+ fenotipini olmamas>d>r.
Bunun yerine, bu tümörlerde genelde çift zincir
k>r>k tamiri ya da mitoz s>ras>nda kromozomla-
r>n i¤ ipli¤i üzerinde s>ralanmas>n>n sa¤lanma-
s>na ait bozukluklar> gösteren kromozom ya da
genetik materyal mutasyonlar> vard>r. Bir önce-
ki jenerasyonda kromozom translokasyonlar>n-
da bozukluklar olmas>na ra¤men daha sonraki
jenerasyonda ortaya ç>kan anomaliler, ayr>lma-
ma (nondisjunction) ve anöploidiye neden olabi-
lir. Özet olarak, hücre bölünmesi ve büyümesini
bozacak birçok yol olup, birço¤u kuflkusuz keflfe-
dilmeyi beklemektedir.
Genetik ve Kanser
329
fi
fie
ek
kiill 1
16
6--1
15
5..
Kanserin evolüsyonu için daha genel bir model olarak uyarlanan (bkz, fiek 16-1), kolon kanserinin evolüsyonunun
evreleri. Anomalinin artan derecesi çeflitli kromozomlardaki tümör süpresör genlerin kay>plar>yla ve mismatch tamir defektinin
birlikte oldu¤u veya olmad>¤>
RAS
proto-onkogenin aktivasyonuyla iliflkilidir. Örne¤in anormal mismatch tamirin izlendi¤i spo-
radik kanserler ayn> anormalli¤in izlenmedi¤i kanserlere nazaran daha az izlenir; ancak anormal mismatch tamiri gerçekleflti-
¤inde bu döngünün malignensi ile sonuçlanmas>na yol açar. (Kinzler KW, Vogelstein B [1996]'dan al>nm>flt>r. Lessons from here-
ditary colorectal cancer. Cell 87:159,170.)
APC mutasyon
Normal
kolon hücresi
Artm>fl prolif-
ersayon
Adenoma
I
Adenoma
II
Adenoma
III
Karsinoma
Metastaz
SMAD
4
TGF
reseptör II
Mismatch tamir mutasyonlar>
di¤er lokuslar>n mutasyonlar>
RAS gen
mutasyonu
Kromozom 18
kayb>
DCC tümör
süpresör gen
Kromozom 17
kayb>,
p53 tümör
süpresör gen
Di¤er kro-
mozom
kay>plar>