background image
Do¤ru rekombine olmayanlar Mayoz I' de
yanl>fl kromozom segregasyonuna giderler ve bu
durum Down sendromunda oldu¤u gibi kromo-
zom abnormalitelerinin s>kl>kla nedenidir (bkz.
bölüm 9). Mayoz II DNA replikasyon aflamas>
ifle kar>flmaks>z>n mayoz I'i takip eder. S>radan
bir mitozda oldu¤u gibi kromatidler ayr>l>r ve
her yavru hücreye her kromozomun bir kroma-
tidi geçer. Krossing over süreci de dahil olmak
üzere mayozda görülen bu evreler flekil 2-7 de
gösterilmektedir.
B
B<
R<
NC
C<< M
MA
AY
YO
OT
T<
K B
ÖL
ÜN
NM
ME
E
P
PR
RO
OF
FA
AZ
Z II
Mayoz I'in profaz> önemli genetik sonuçlar>
ile mitotik profazdan birçok yönde ayr>lan kar-
mafl>k bir süreçtir. Çeflitli evreler tan>mlanm>fl-
t>r. Tüm evreler boyunca kromozom sürekli kon-
danse olur ve daha k>sal>p daha kal>nlafl>r.
L
Le
ep
ptto
otte
en
n Bir önceki S faz>nda daha evvelden
replike olmufl kromozomlar kondanse olmaya
bafllayan ince iplikler olarak görünür hale gelir.
Erken evrelerde her kromozomun iki kardefl
kromatidi o kadar yak>n yerleflmifltir ki fark
edilemezler.
Z
Ziig
go
otte
en
n Bu evrede homolog kromozomlar
tüm uzunluklar> boyunca çok yaklafl>p çift olufl-
turmaya bafllarlar. Çiftleflme süreci veya sinap-
sis normalde tüm kromozom boyunca birbirine
karfl> gelen uygun DNA dizilerini biraraya geti-
ren çok hatas>z bir süreçtir. Sinapsisin molekü-
ler temeli tam anlafl>lmamakla birlikte elektron
mikroskop kromozomlar>n ribbon ­ like protein
içeren yap>larla sinoptenemal kompleksle bir
arada tutuldu¤unu ortaya koymaktad>r (flekil 2-
8). Sinoptemal kompleks rekombinasyon ifllemi
için gereklidir.
P
Pa
ak
kiitte
en
n Bu evre boyunca kromozomlar daha
s>k> katlanm>fl hale gelir. Sinapsis tamamlan-
m>flt>r ve her homolog çift bivalent olarak (dört
kromatit içerdi¤inden bazen tetrat olarak da
adland>r>l>r) görünür. Pakiten mayotik krossing
overin yer ald>¤> evredir.
D
Diip
pllo
otte
en
n Rekombinasyonu takiben sinapto-
nemal kompleks ortadan kaybolur ve her biva-
lentin iki komponenti birbirinden ayr>lmaya
bafllar. Homolog kromozomlar ayr>lmakla bir-
likte her birinin sentromeri bütünlü¤ünü korur
ve setin kardefl kromatidleri birlikteli¤ini sür-
dürür. Sonunda her bivalentin iki homolo¤u sa-
dece krosover bölgelerini iflaret etti¤i düflünülen
ve kiazmata ad> verilen noktalardan bir arada
tututlur. azmata say>s> 50 kadard>r ki bu da bivalent ba-
fl>na birkaç tanedir.
D
Diia
ak
kiin
ne
ez
z bu evrede kromozomlar maksimum
kondensasyona ulafl>r.
M
ME
ET
TA
AF
FA
AZ
Z II
Metafaz I mitozda oldu¤u gibi nüklear
membran>n yok olmas> ile bafllar. Spindle olu-
flur ve kromozom çiftleri sentromerleri farkl>
kutuplara do¤ru olacak flekilde kendilerini ek-
vator düzlemine yerlefltirirler.
A
AN
NA
AF
FA
AZ
Z II
Her bivalentin 2 üyesi birbirlerinden ayr>l>r-
lar ve sentromerlerinden tutunmufl kardefl kro-
matidler disjunction denilen bir ifllemle hücre-
nin z>t kutuplar>na çekilirler. Böylece kromo-
zom say>s> yar>ya iner ve mayoz I'in ürünü hüc-
reler haploid kromozom say>s>na sahiptir. Fark-
l> bivalentler birbirinden ba¤>ms>z biraraya ge-
lirler ve sonuç olarak maternal ve paternal ori-
jinli kromozom setleri rastgele kombinasyonlar-
la s>ralan>rlar. 23 kromozom çiftinin gametlerde
bulunabilecek olas> kombinasyon say>s> 223 (8
milyondan daha fazla) dür. Asl>nda ebeveynden
çocuklara geçirilen genetik materyaldeki çeflitli-
lik krosover ifllemi nedeni ile çok daha fazlad>r.
Bu ifllem sonunda tipik olarak her kromatid
ebeveyn kromozom çiftlerinin her üyesine ait
segmentler içerir, örne¤in bu evrede tipik bir
kromozom 1 alterne olarak paternal ve mater-
nal orijinli 3 ­ 5 segmentten oluflur (daha ileri
tart>flma için bölüm 8'e bkz). Hücre bölünmesi
s>ras>nda bir çok hata olabilir. Mayoz I'in anafa-
z> homolog kromozom çiftlerinin z>t kutuplara
gitmek yerine ayni kutba gitmesi ile sonuçla-
nan, hataya en fazla yatk>n evredir. Bu patoje-
nik sürece non disjunction (ayr>lamama) ad> ve-
rilir. Mayotik düzensizliklerin baz> sonuçlar> bö-
lüm 9 ve 10 da tart>fl>lm>flt>r.
T
TE
EL
LO
OF
FA
AZ
Z II
Telofazda iki haploid kromozom seti normal-
de z>t z>t kutuplarda gruplanm>fld>r.
S
S<
TO
OK
K<
NE
EZ
Z
Telofaz I den sonra hücre iki haploid yavru
hücreye bölünür ve mayotik interfaza girer.
Spermatogenezde stoplazma iki yavru hücreye
hemen hemen eflit olarak bölünmüfltür (flekil 2
­ 9), ancak oogenezde ürünlerden biri (sekonder
oosit) stoplazman>n hemen hemen tamam>n>
al>rken di¤er ürün birinci polar cisim halini al>r
THOMPSON & THOMPSON GENET
10