tıbbi genetik Page 42

311

Kanser en s>kl>kla izlenen a¤>r hastal>klardan
biridir. Yap>lan istatistiksel çal>flmalar, kanse-
rin toplumlar>n yaklafl>k üçte birinden fazlas>n-
da izlendi¤ini, ölümlerin yüzde yirmiden fazla-
s>nda sorumlu oldu¤unu ve geliflmifl ülkelerin
toplam sa¤l>k harcamalar>n>n yaklafl>k yüzde
onundan fazlas>n>n kanser tedavileri harcama-
lar>n>n oluflturdu¤unu göstermifltir. Kanser, te-
davi edilmedi¤inde ölümle sonuçlanmaktad>r.
Erken tan> ve tedavi son derece önemli olup,
kanser araflt>rmalar>nda kansere yakalanma
riski yüksek olan bireylerin kanser geliflmeden
önce saptanabilmesi büyük önem tafl>maktad>r.

Bu bölümde,

kanser esas olarak genetik bir

hastal>kt>r kavram> vurgulanmaktad>r (Kutu).
Kanserin bafllang>c>nda yer alan çeflitli genler
ve hastal>¤a neden olan bu genlerin fonksiyon
kay>plar>ndaki mekanizmalar tan>mlanmakta-
d>r. Çeflitli kal>tsal kanser sendromlar> ve bun-
lar>n patogenezlerinin genel kanser kavram>na
nas>l >fl>k tuttu¤u anlat>lmaktad>r. Ayr>ca t>pta
yer alan baz> sendromlar ve genetik dan>flma
yer almaktad>r.

R B

S<<

Kanser tek bir hastal>k olmay>p, daha çok bir
kitle ya da tümör oluflumuna yol açan kontrol-
süz hücre proliferasyonuyla karakterize bir has-
tal>k olan n

plla

ziin

niin

n daha kesin formlar>n> ta-

n>mlamak için kullan>l>r. Bununla birlikte ne-
oplazinin kanser olabilmesi için m

alliig

n özellik

göstermesi, bir baflka deyiflle kontrolsüz büyü-
mesi, komflu dokular> istila edebilmesi ve yak>n-
uzak mesafelere yay>labilme (m

etta

asstta

z) özelli¤i-

ne sahip olmas> gerekmektedir. (Tümörler me-
tastaz yapm>yorlarsa kanseröz de¤ildirler, be-
nign tümör olarak adland>r>l>r.)

Kanserin esas olarak üç tipi vard>r: Kemik,

kas ya da konnektif doku gibi mezanflimal doku-
lardan köken alan ssa

arrk

alla

arr; barsak mukoza-

s>, bronfllar veya meme duktuslar> gibi epitelyal
dokudan köken alan k

arrssiin

alla

arr; kemik ili¤i,

lenfatik sistem ve periferik kan boyunca yay>lan
lösemi ve lenfoma gibi h

ettiik

k ve lle

nffo

oiid

malignensilerdir. Bu tümörlerin her biri yerle-

flim yerine, doku tipine, histolojik yap>s>na ve
malignensinin derecesine göre de s>n>fland>r>l-
maktad>r.

Geenneettiikk vvee K

Kaannsseerr

nsse

erriin

n G

ettiik

k Y

p>>ss>>

1. Bir kanserin sporadik olarak bireylerde iz-

lenmesine veya herediter bir özellik göstere-
rek bir ailenin baz> fertlerinde tekrar etme-
sine bak>lmaks>z>n, kanser genetik bir has-
tal>kt>r.

2. Kanserin bafllang>c>nda fakl> türlerde genle-

rin varl>¤> bildirilmektedir. Bu grupta yer
alan genler:
*Hücre proliferasyonunda sinyal iletiminde
yer alan proteinleri,
*Kontakt inhibisyonun oluflumunda yer
alan hücre komponentlerini,
*Mitotik siklus regülatörlerini,
*Programlanm>fl hücre ölüm komponentlerini,
*Mutasyonlar>n tan>mlanmas> ve tamirin-
den sorumlu olan proteinleri kodlayan gen-
lerdir.

3. Kanser oluflumundan sorumlu farkl> tipte

mutasyonlar vard>r. Bu mutasyonlar:
*Bir p

prro

otto

o--o

niin

n bir allelinin fonksiyon-

kazand>ran mutasyonla aktivasyonu,
*Bir ttü

üm

mö

örr ssü

üp

prre

essssö

örr g

niin

n bir allelinin do-

minant negatif mutasyonu ya da her iki al-
lelin fonksiyon kayb>,
*Genlerin yanl>fl eksprese olmas>na ya da
yeni bir fonksiyonel özellik kazand>ran, ki-
merik genlerin oluflumuna neden olan k

krro

o--

all ttrra

nssllo

assy

nlla

arrd

d>>rr.

4. Olay bir kez bafllad>¤>nda; sitogenetik yap>-

n>n korunmas>nda ve DNA hasar>ndaki ta-
mirden sorumlu hücresel mekanizmalar>
kodlayan genlerin mutasyonu ya da epige-
netik sessizli¤i fleklinde ilave genetik hasar-
lar>n biriken etkisiyle kanser yayg>nlafl>r.