background image
recinde devaml>l>k söz konusudur ancak 5 evre
fark edilir ; profaz, prometafaz, metafaz, anafaz
ve telofaz.
P
Prro
offa
az
z Mitozu bu evre bafllat>r, kromozomla-
r>n yavafl yavafl kondensasyona bafllamas>, nük-
leolusun da¤>lmas> ve daha sonra yok olmas> ve
de mitotik ipliklerin oluflmas> ile belirlenir.
Sentrozom ad> da verilen bir çift mikrotübül or-
ganize edici merkez mikrotübüllerin >fl>nsal ola-
rak da¤>ld>¤> od¤> oluflturur. Sentrozomlar ya-
vaflca hareket ederek hücre kutuplar>ndaki po-
zisyonlar>n> al>rlar.
P
Prro
om
me
etta
affa
az
z Kromozomlar>n kinetekorlar>
arac>l>¤> ile mitotik ipliklerin mikrotübüllerine
ba¤lanmas> ve hücre içine da¤>lmas>na imkan
vermek üzere çekirdek zar>n>n bozulmas> ile
hücre prometafaza girer. Kromozomlar kongres-
yon ad> verilen bir süreçle i¤ ipliklerinin ortala-
r>nda bir noktaya do¤ru hareket ederler. Kro-
mozomlar buevre boyunca da kondanse olmaya
devam ederler.
M
Me
etta
affa
az
z metafazda kromozomlar maksi-
mum kondansasyona ulafl>rlar................
Bölünen insan hücresinin kromozomlar> en
kolay mitozun metafaz>nda veya prometafaz>n-
da analiz edilirler (daha ileride bölüm 9 daki
tart>flmalara bak>n>z).
A
An
na
affa
az
z Anafaz kromozomlar>n sentromerle-
rinden ayr>lmas> ile bafllar. Her kromozomun
kardefl kromatidleri ba¤>ms>z yeni kromatidleri
olufltururlar ve hücrenin z>t kutuplar>na hare-
ket ederler (bkz. fiekil 2-2)
T
Te
ello
offa
az
z Telofazda kromozomlar çok yo¤un
durumlar>ndan gevflemeye bafllar. Yeni nükle-
uslar>n etraf>nda nükleus membranlar> oluflma-
ya bafllar ve her nükleus giderek kendi interfez
görünümünü al>r.
Hücre bölünmesi sürecini bitirmek üzere,
kromozomlar kutuplara yaklaflt>¤> zaman baflla-
yan ve sitokinez ad> verilen bir ifllemle stoplaz-
ma bölünür. Sonunda orijinal hücrenin tüm ge-
netik bilgisini içeren bir nükleusu olan iki yav-
ru hücre olur. Mitoza giren hücre ile süreci yeni
tamamlam>fl hücre aras>nda önemli bir fark
vard>r. G2 deki ebevyn hücrenin kromozomlar>-
n>n bir çift kromatidi varken yavru hücrenin
kromozomlar> tek kopya genetik materyalden
oluflmaktad>r. Bu kopya yavru hücre kendisinin
bir sonraki hücre siklusunun S faz>na gelinceya
kadar duplike olmayacakt>r (bkz. fiekil 2-1).
Böylece mitoz sürecinin tamam> hücre bölünme-
lerinde genomun düzenli bir flekilde duplikasyo-
nu ve da¤>l>m>n> garantiler.
<
NS
SA
AN
N K
KA
AR
RY
YO
OT
T<
P<<
Bölünen insan hücrelerinin kondanse kromo-
zomlar> en kolay metafaz veya prometafazda
analiz edilir. Bu evrelerde kromozomlar sentro-
merlerinden birleflmifl kardefl kromatidlerden
oluflur ve mikroskop alt>nda kromozom yayma-
lar>nda görünür durumdad>r. Kromozomlar>n
ço¤u sadece boylar> ile de¤il, ayni zamanda
sentromerlerinin yerleflimi ile de birbirlerinden
ayr>l>rlar.
Sentromerler kromozomlar> p(petit) ile gös-
terilen k>sa kol ve q ile gösterilen uzun kol ol-
mak üzere iki kola ay>ran sitogenetik bir belir-
leyici olarak kendini gösteren primer konstrik-
siyon (bo¤um) olarak görülürler. tik analizleri için kullan>lan ilk boyama metod-
lar> 24 farkl> kromozomu (22 otozom, X ve Y)
birbirinden ay>rmaya imkan vermiyordu. Bu-
nun yerine kromozomlar sadece sentromerleri-
nin pozisyonu ve genel boylar> baz al>narak
A'dan G'ye yedi grupda s>n>fland>r>labiliyordu.
Literatürde bulunmakla birlikte bu uygulama
art>k genel olarak kullan>mda de¤ildir. fiimdi
yayg>n olarak kullan>lan tekniklerle tüm kro-
mozomlar tan>mlanabilmektedir. fiekil 2-3 pro-
metafaz hücrelerde, sitogenetik laboratuvarlar-
da en yayg>n kullan>lan teknik olan Giemsa bo-
yas> (G- bantlama) ile boyanm>fl kromozomlar>
Kal>t>m>n Kromozomal Temeli
7
fi
fie
ek
kiill 2
2--3
3 Lenfosit kültüründen Giemsa bantlama ile (G-
bantlama) tekni¤i ile boyanarak haz>rlanm>fl bir kromo-
zom yaymas>. Kromozomlar>n yan>ndaki koyu boyanm>fl
nükleus interfazdaki farkl> bir hücreden gelmekte (Foto-
mikrograf Cleveland Üniversite hastanesinden Steward
Schwartz'>n izniyle al>nm>flt>r).