neklerinden, flok miktarda DNA veya RNA haz>r-
lama ihtiyac> elimine edilmifl olur.
PCR, DNA ve RNA örneklerinin analizi için,
araflt>rma laboratuvarlar>nda, klinik moleküler
tan> laboratuvarlar>nda, adli t>p ve kriminoloji la-
boratuvarlar>nda çok h>zl> bir flekilde kullan>lan
standart bir metot haline gelmifltir. PCR, di¤er
nükleik asit analiz metotlar>ndan daha h>zl>, daha
az masrafl>, daha duyarl> ve daha az hasta mater-
yali gerektiren bir metottur. PCR'>n genetik hasta-
l>klardaki mutasyonlar>n saptanmas> için kulla-
n>lmas>na yönelik özel örnekler bölüm 19'da veril-
mifltir.
KROMOZOMLAR <ÇH
Nükleik asit problar>, Southern ve Northern blot
analizleri için, immobilize filtredeki RNA veya
restriksiyon enzimi ile kesilmifl DNA örnekleriyle
hibridize olabildikleri gibi, problar, mikroskop la-
m>ndaki fikse edilmifl kromozomlar>n içerdi¤i
DNA ile de hibridize olabilir (Bkz., Bölüm 3). Bu
teknik iin
n ssiittu
u h
hiib
brriid
diiz
za
assy
yo
on
n olarak adland>r>l>r;
çünkü, cam üzerine fikse olmufl metafaz kromozo-
mundaki DNA, DNA'n>n iki zincirini oluflturmak
için yerinde (bundan dolay> in situ) denature edilir
ve bu durum iflaretli bir probun kromozomal
DNA'ya hibridize olmas>na olanak sa¤lar. Kromo-
zomlar ile in situ hibridizasyon için problar>n ifla-
retlenmesindeki en yayg>n metot, bir floresan boya
ile olan>d>r. Floresan iflaretli prob hibridize oldu¤u
zaman, kromozomlar, floresan boyadan yay>lan
>fl>¤>n bir dalga boyunda absorblanmas> ile görü-
nürler. Bu hibridizasyon sinyalinin lokalizasyonu
ve bu prob ile hibridize olan DNA segmentinin lo-
kalizasyonu, daha sonra mikroskop alt>nda belir-
lenir (Bkz., fiekil 8-8 ve 9-4).
Bu teknik, genetik haritalamada oldu¤u gibi
(Bkz., 8. Bölüm), klinik sitogenetik tan>da da
THOMPSON & THOMPSON TIBB< GENET
4
46
6
Bir gendeki mutasyona ba¤l> oldu¤u tahmin edilen ve-
ya bilinen genetik hastal>¤a sahip bir hasta ile karfl>la-
fl>ld>¤>nda izlenecek yol nas>l olmal>d>r? Örne¤in;
-glo-
bin geninde otozomal resessif bir defektin bulundu¤u
-talasemi tan>s> konmufl bir hastay> ele alal>m (bkz.
11. Bölüm). Bafllang>çta tan>s> yanl>zca klinik ve he-
matolojik bulgulara ba¤l> olarak konulur; bununla be-
raber geni araflt>rmakda çok önemlidir; çünkü, ilk önce
klinik tan> do¤rulanm>fl olur ve ikinci olarak ise, hem
hastan>n ailesindeki tafl>y>c> testinde, hem de olas> do-
¤um öncesi tan>da gelecekte kullan>lmak için
-globin
lokusundaki özgül mutasyon saptanm>fl olur.
Buna ek olarak, mutasyonun tan>mlanmas>, bir
gendeki özgül mutasyonlar ile fizyopatolojik sonuçlar>
aras>ndaki iliflkinin anlafl>lmas>n> artt>r>r. Bafllang>çta,
-globin geninin ve ona ait mRNA'n>n tamam>n> arafl-
t>rmak için bir kaç test kullan>labilir. Hastada bulunan
genin her iki kopyas> ve onlar>n yap>s> normal midir ve-
ya
-talasemili baz> hastalarda tan>mland>¤> gibi, bu
genin bir veya her iki kopyas>da kaybolmufl mudur?
-
globin geninin Southern blot analizi bu genin bulunup
bulunmad>¤> ve yap>sal olarak büyük ölçüde normal
olup olmad>¤> sorusunu çözebilir. Bu metot ile, kromo-
zom analizinin duyarl>l>k seviyesinin oldukça alt>nda
olan genifl moleküler hatalar saptanabilir (örne¤in; de-
lesyonlar, yeniden düzenlenmeler), Southern blot, rest-
riksiyon endonükleaz bölgelerini bozmayan, yanl>zca
çok az bir baz çiftine ait çok küçük delesyonlar ve baz
çifti de¤ifliklikleri gibi bir çok tek gen mutasyonunun
varl>¤>n> aç>¤a ç>karmaz. E¤er gen mevcut ise transkri-
be oldu mu? Spesifik transkriptin bulunup bulunmad>-
¤>n> belirlemek için N
No
orrtth
he
errn
n b
bllo
ott kullan>l>r. Bu yakla-
fl>m, ayn> zamanda mRNA seviyesindeki ya da özgül bir
genin yap>s>ndaki majör de¤ifliklikleri saptamay>
mümkün k>lmaktad>r. Fakat bu yaklafl>m, minör de¤i-
flimleri saptayamaz (örne¤in; ekzondaki bir kodon de¤i-
flikli¤ine neden olan bir mutasyon).
Bir gende veya onun mRNA's>nda büyük de¤ifliklik-
lerin bulunup bulunmad>¤> soruldu¤unda, gen yap>s>
ve ekspresyonunu araflt>racak daha iyi analiz seviyele-
ri bulunan bir seri metoda bafl vurulabilir.
-talasemi-
de (di¤er bir çok genetik hastal>kta oldu¤u gibi) hasta-
l>ktan sorumlu bir çok mutasyon daha önceden bilin-
mektedir. Bu bilinen mutasyonlardan birinin bir
-ta-
lasemi vakas>ndan sorumlu olup olmad>¤>n> tesbit et-
mek için, spesifik tek baz-çifti mutasyonlar>n> sapta-
yan (Ana metine bak>n>z) a
alllle
elle
e ö
öz
zg
gü
üll o
olliig
go
on
nü
ük
klle
eo
ottiid
dlle
err
(ASO'lar) kullan>labilir. E¤er ASO analizi bilinen bir
mutasyonu göstermede yeterli de¤il ise, p
po
olliim
me
erra
az
z z
ziin
n--
c
ciirr rre
ea
ak
kssiiy
yo
on
nu
u (PCR) kullanarak normal bir
-globin
geni ile hastadan al>nan mutant
-globin geninin (veya
cDNA) dizisini karfl>laflt>rmak gerekli olabilir. PCR,
özellikle belirli bir gen parçac>¤>ndan milyonlarca kop-
ya yap>lmas>n> sa¤lar.
Bu yolla, hastalardaki genetik bozukluktan sorum-
lu olan özgül mutasyon tan>mlanabilir ve bu yol ayr>ca,
hastan>n ailesinde, bu mutasyon için direkt tarama
testleri gelifltirmek için kullan>labilir.
Bir Mutasyonun Moleküler Analizi