olsa da toplumdaki pozisyonlar> belirlenmifltir. Hekimler halk aras>nda iyi bir üne sa-
hiptirler ve kendi içlerinde belli hastal>klara karfl> özelleflmifllerdir. Eski M>s>r'da he-
kimler bugünkü anlam>yla bir tür ihtisaslaflma içine girmifller ve belli bir kast sistemi
içerisinde yer al>rlard>. Bu kast sistemi ilk bafllarda dinsel bir yap>n>n parças> fleklin-
dedir. Ancak daha sonralar> hekimler daha özerk hale gelmifllerdir (Castiglioni,
1958:59-60). Herodot bu konuda flunlar> yazmaktad>r: "Bir hekim yaln>z bir hastal>¤a
bakar, birden fazlas>na bakmaz. Bundan ötürü hekim say>s> çoktur, göz, bafl, difl, ka-
r>n a¤r>lar>na, iç hastal>klar>na ayr> hekimler bakarlar" (Herodotus; 1991:109).
Eski M>s>r'da hijyen konusunda dönemi göz önüne al>nd>¤>nda üst düzeyde ilgi
görülür. Ölülerin gömülmesi, evlerin nas>l temizlenece¤i, normal beslenme flekli,
cinsel iliflkiler gibi konular
ayr>nt>l> düzenlemelerle ger-
çeklefltirilmeye çal>fl>lm>flt>r.
Ancak bunlar>n çok zaman
dinsel nitelikteki bir düzen-
leme flekli oldu¤unu hat>rla-
tal>m. Sümerlerde oldu¤u gi-
bi M>s>rl>larda da ampirik
uygulamalar mistik yakla-
fl>mlarla birlikte harmanlan-
m>flt>r (Castiglioni,
1958:57).
Ölümden sonra hayat ol-
du¤unun inan>lmas> M>s>rl>-
larda ölünün en iyi bir flekil-
de korunmas> anlay>fl>n> getirmifltir. Bu nedenle, mumyalama tekni¤i son derece ge-
liflmifltir (Castiglioni, 1958:59). Mumyama tekni¤ini Herodot flöyle anlatmaktad>r:
"Mumyac>, ölünün karn>n> yar>p iç organlar>n> ç>karmadan, içine sedir a¤ac>ndan ç>-
kar>lan bir ya¤ fl>r>nga eder; fl>r>nga makat>ndan yap>l>r ve s>v>n>n d>flar> kaçmas> ön-
lenir, gereken gün say>s> kadar tuz içinde b>rak>l>r; son gün içindeki "sedr" likörü
çekilir. Öyle kuvvetli bir fleydir ki bu likör, kendisiyle beraber ölünün içinde ne var-
sa hepsi s>v> halinde d>flar> ç>kar; tuz eti yer, ölü de bir deri bir kemik kal>r. Bundan
sonra, fazlas>na bakmadan ölüyü teslim ederler." Herodot'un anlatt>¤> bu mumyala-
ma ifllemi asl>nda pahal> bir yöntemdir. Onun, bir de üçüncü s>n>f dedi¤i ucuz
mumyalamay> da aktarmas> bulunmaktad>r. Bu ifllem flöyledir: "Ölünün içi iç sürdü-
rücü bir tuzla temizlenir, yetmifl gün tuza bat>r>l>r ve ailesine teslim edilir" (Hero-
dotus; 1991:110).
Belirtti¤imiz gibi eski M>s>r'da iç organlar devaml> mumyalayanlar>n gözü önün-
de olmas>na ra¤men anatomi ve fizyoloji bilgileri eksik ve dinsel niteliktedir. Vücut
42
D
ÜNYA VE
T
ÜRK
T
IP
T
AR
R
Re
essiim
m 2
28
8..--
--
Çakal bafll> tanr> Anubis ölünün kalbini tart-
makta ve sa¤da Tanr> Toth hükmünü
yaz>yor. (5)