ki "bilimsel" kavram>n>n do¤ru anlafl>lmas>yla ilgili. T>p tarihinden söz ederken ör-
ne¤in Hipokrat'a "t>bb>n babas>" derken bu deyim bilimsel t>bb>n kurucusu fleklin-
de alg>lanabiliyor. Ya da Hipokrat t>bb>, "büyüsel-dinsel kimli¤inden ç>kartarak, bi-
limsel bir nitelik kazand>rm>flt>r" diyoruz ki böyle bir cümle Hipokrat'> yanl>fll>kla
bugün anlad>¤>m>z anlamdaki bilimsel t>bb>n kurucusu haline getirebilir. Oysa çok
iyi biliyoruz ki bilimsel metodoloji son birkaç yüzy>l>n ürünüdür. Hipokrat'>n döne-
minde bilimsel metodoloji yoktur. Ancak, o, mant>kl>, tutarl>, dinsel-büyüsel ögeler-
den s>yr>lm>fl, gözlemlerin bulundu¤u, hastal>kl> nedenlerinin "nesnel" nedenlere
ba¤land>¤> bir t>bbi anlay>fl> ortaya koymufltur. Onun açt>¤> bilimsel yolda çok bü-
yük ad>mlar at>lm>flt>r. Bu ad>mlar> t>bb>n bilimselleflmesi yolunda at>lm>fl ad>mlar
olarak de¤erlendirebiliriz. Yoksa, onun döneminde gözlem, hipotez, kontrollu de-
ney ve genelleme fleklindeki bilimsel metodolojiyle ortaya konmufl bir t>p bilimi
yoktur ortada.
Claude Bernard ve Deneysel Fizyoloji
Ad> konmam>fl olsa da, kiflisel inanç ve düflünüflleri ya da uygulama yöntemleri
kendilerine ait özellikler gösterse de Rönesans'tan sonraki t>ptaki büyük hamleler
araflt>rmac>lar>n az ya da çok "bilimsel düflünüfl ve davran>fllar>" ile gerçekleflmifller-
dir. ptaki deneysel metodolojiyi ortaya koyarak t>bbi bilginin
evrimine son noktay> koyan kifli Claude Bernard (1813-1878) ismindeki Frans>z bir
hekim olmufltur.
Onu, aç>kça deneysel t>bb>n kurucusu olarak görebiliriz. Büyüsel, mistik, felsefi
ve düzensiz ampirik uygulamalar t>bb>n bilimsel bir nitelik kazanmas>yla ortadan
kalkm>flt>r. Claude Bernard t>p (ve biyoloji) alan>na "deneysel" yöntemini getirmifl-
tir. Yöntemdeki, uygulama ile kuram iliflkisini aç>k biçimde ortaya koymufltur. Yön-
temin teorik temellerini de atarak, tek bafl>na yap>lm>fl teorik aç>klamalara ya da ba-
sit günlük tecrübelere dayanan ampirik uygulamalar>n t>ptan uzaklaflt>r>lmas>n> sa¤-
lam>flt>r. Böylelikle hastal>klar ile hastal>k etkenleri aras>nda bir neden-sonuç iliflki-
sinin varl>¤>na iflaret etmifltir (Örs, 1982). Bernard "gözlem" yöntemini "pasif bilim"
olarak tan>mlamaktad>r. Ona göre "deney" aktif bir bilimdir (Garrison, 1929:94).
Bernard, t>p fakültesini bitirdikten sonra Magendi gibi usta birine asistanl>k ya-
parak meslek hayat>na bafllar. Ancak, Magendi'nin çal>flmalar> üzerindeki gözlemle-
ri onu çok memnun etmemektedir. Magendi'nin, herhangi bir düflünsel ön plan> ol-
madan "Bakal>m ne ç>kacak" gibilerinden, bistüriyi oraya buraya sokup ç>kararak
yeni bir fleyler bulma yöntemi Bernard'> hoflnut etmemifltir. Önsezisiyle, Bernard,
hocas>ndaki eksik olan>n belli bir "amaç" oldu¤unun fark>na varm>flt>r (Uzluk,
1958:228-9).
Kendi çal>flmalar>na bafllayan Bernard kendi yöntemi do¤rultusunda araflt>rmala-
r>n> sürdürmüfltür. Planlanm>fl ve sistemli hale getirilmifl yöntemlerle gerçeklefltir-
30
D
ÜNYA VE
T
ÜRK
T
IP
T
AR