mine" do¤ru efllik eder; küçük-büyük tüm tanr>larla iliflkileri her zaman flaman dü-
zenler. Bir baflka anlat>mla, flaman insanlar>n ruhlar>na göz kulak olurlar. Buna kar-
fl>n, ruhun yazg>s>n>n do¤rudan söz konusu olmad>¤> (hastal>k, ölüm, u¤ursuz, esri-
me deneyi -gö¤e veya yeralt>na yolculuk- gerektiren haller gibi ola¤anüstü birfleyin
bulunmad>¤>) durumlarda flaman>n varl>¤> zorunlu de¤ildir. Dinsel yaflam>n önemli
bir bölümü onsuz yaflan>r (Eliade,1999:25-7).
Di¤er yandan flaman olan kifli toplum içinde di¤erleri gibi yaflayan bir insand>r.
Baflkalar>n>n yaflad>¤> güncel s>k>nt>lar onlar için de geçerlidir. Geçimini sa¤lamak
için çal>fl>r, ailesi ve akrabalar> ile bildik hayat> yaflarlar. Genelde, flamanlar>n fakir
kimseler olduklar> söylenebilir. fiamanl>k hizmeti için ya hiç para almazlar ya da
sembolik bir karfl>l>k al>rlar. Zaten, flaman>n amac> zengin olmak de¤ildir. Bu, fiama-
nizm'in ruhuna ayk>r>d>r. fiamanl>k, karfl>l>k beklemeden, gönüllüce, yard>m etmek
amac>yla yap>lan bir ifltir (fiener, 2001:38-42).
fiamanizmde Hastal>k ve Tedaviler
Orta ve Kuzey Asya flaman>n>n bafll>ca ifllevi büyü-sihir yolu ile hastalar> iyilefltir-
mektir. Bu iyilefltirme ifllevinin ç>k>fl noktas> genelde bir hastal>k tasar>m>na iliflkin-
dir. Bu tasar>m "ruhun (can) kaç>r>lmas>" temas> üzerine kuruludur. Söz konusu has-
tal>k tasar>m>na göre; hastal>klar, ruhun kaç>r>lmas> veya kaybolmas> olay>ndan kay-
naklanmaktad>r. Bu çerçevede hastay> iyilefltirmek için flamana düflen görev de "ka-
çan/kaybolan ruhu" aray>p bulmak; yakalay>p tekrar hastan>n bedenine girmesine
sa¤lamaktan ibarettir. Bu tasar>m>n yan> s>ra baz> yerlerde hastal>k nedeni hastan>n
vücuduna sihirli bir nesnenin girmesi ya da hastan>n kötü ruhlar taraf>ndan "çarp>l-
mas>" da olabilir. Bu durumda da yap>lacak ifllem kötü ruhun ç>kar>lmas> veya cin-
lerin kovulmas>ndan meydana gelir. Her iki durumda yani hem ruhun kaç>r>lmas>
hem de vücuda kötü bir ruhun girmesi hastal>k nedeni olabilir (Eliade, 1999:247).
fiaman>n hastay> "tedavi" ifllemi dünyan>n çeflitli yerlerindeki flamanlarda kendi-
ne özgü törensel özellikler içerir. Hastal>klar>n tedavisi; iklim koflullar>, ekolojik ve
ekonomik flartlar do¤rultusunda farkl>l>klar gösterir. Fakat genel olarak bu tür tö-
renler flaman>n "bilgi ve becerisi"ne dayanan ola¤anüstü hareket ve eylemlerden
oluflmaktad>r. Bir iyilefltirme sahnesinde gözlemlenenler flöyledir: "Hasta için ça¤r>-
lan flaman en iyi yere buyur edilir; saçlar>n> çözüp, da¤>t>r, özel giysilerini giyip, süs-
lerini takar ve h>çk>rmaya bafllar. Giderek sarar>r, titremesi ve h>çk>r>klar> giderek
artar. Çad>r>n ortas>na bir at postu serilir. fiaman biraz su içtikten sonra, çad>r>n or-
tas>na gider, dört yana e¤ilip, a¤z>ndaki suyu dört bir yana serper. Bu s>rada hiç
kimseden ses ç>kmaz. Oca¤a beyaz at k>llar> at>l>r ve atefl söndürülür. Güneye yöne-
len flaman davulunu bir kalkan gibi tutarak birfleyler m>r>ldan>r ve h>çk>r>klar atar.
Kesin bir sessizli¤in egemen oldu¤u bir s>rada gürültüyle ge¤irir ve atmaca veya
mart> ç>¤l>klar> gibi ç>¤l>klar atmaya bafllar ve sessizleflir. Sonra yavafl yavafl davulu-
18
D
ÜNYA VE
T
ÜRK
T
IP
T
AR