Gözle görülebilen etkenler var-
ken, hastal>k durumlar>nda ilkel insa-
n>n bir türlü gözlemleyemedi¤i has-
tal>k etkenleri de bulunmaktad>r.
Ona göre, göremedi¤i güçler olsa ol-
sa insan bedenine gizlice girmekte
ve hastal>k yapmaktad>r. Özellikle
do¤adaki periyodik olaylar böyle bir
inanc> kuvvetlendiriyordu. Örne¤in,
akflam ortaya ç>kan, sabah kaybolan
y>ld>zlar insan bedeninde de fiziksel
ve patolojik baz> de¤iflikliklere ne-
den olabilirdi. Menstrüasyon ya da
dönemsel ateflli hastal>klar ile bu tür
do¤a olaylar> aras>nda gözlemsel bir
nedensellik iliflkisini ortaya koymak
mümkündü. Di¤er yandan, otlar>n,
bitkilerin, a¤açlar>n yararlar> görül-
dükçe onlar>n önemli, sayg>n ya da
kutsal varl>klar olduklar> düflünülme-
ye bafllanm>flt>r. A¤açlar>n yararl>
özelliklerine istinaden onlara do¤a
d>fl> büyüsel özellikler atfedildi. Baz> toplumlarda a¤açlara karfl> tap>nma ritüelleri-
nin varl>¤> bilinmektedir. Her iyileflme olgusu kullan>lan maddenin gücüne karfl> bü-
yük bir güven ve inanç gelifltirdi. Bu anlay>fl, onlar>n do¤aüstü, eriflilmez birer güç
kaynaklar> olduklar>na dair güçlü inanca dönüfltü. Böylelikle, ilginç bir flekilde am-
pirik t>p uygulamalar> büyü, kehanet, sihir, duaya dayanan büyüsel t>p anlay>fl>na
kap> aralam>fl oldu. Bir yandan büyücü hekimler ortaya ç>karken di¤er yandan da
masklar, ayinler, dinsel törenler kendini gösterdi (Castiglioni, 1958:18-9).
Büyünün Niteli¤i ve Biçimi
Büyü ça¤>m>z insan> için bile esrarengiz, gizemli ve heyecanland>r>c> bir aland>r.
Büyü, sihir, t>ls>m, efsunlamak, büyülemek gibi sözcüklerin fliirsel anlamlar>n>n bu-
lunduklar> bile söylenebilir. inanç göstermesi tarihsel
ve sosyal aç>lardan gözlemlenmektedir. Ancak, büyü, t>bb>n tan> ve tedavisi aç>s>n-
dan güncel de¤il tarihin derinliklerinde kalm>fl bir t>p tarihi konusudur. Büyünün
t>ptaki tarihsel yerini daha iyi anlayabilmek için ona bir parça daha yak>ndan bak-
mak gerekmektedir.
¤>n ne kadar eski ça¤>na giderseniz gidin din ve büyü olgusuyla karfl>lafl>l-
maktad>r. Bunun yan>nda hemen her ilkel toplumda "bilimsel" (bugünkü anlad>¤>-
10
D
ÜNYA VE
T
ÜRK
T
IP
T
AR
R
Re
essiim
m 1
10
0--
--
Bir Aztek hekimi figürü.