giler yer almaktad>r. Alkmaion, baz> anato-
mik yap>lar yan>nda burun ve kulak kavitele-
rini birbirine ba¤layan kanal> ve optik siniri
tarif etmifl; beyni bütün duyu kanallar>n>n
ba¤land>¤> ve zekan>n kayna¤> bir merkez
olarak tan>mlam>flt>r. T>p üzerine düflüncele-
rinde "karfl>tlar>n etkileflimi" hem insan iliflki-
lerinde hem de bedensel durumlar> aç>kla-
mak için kullanm>flt>r. Bu kuram Yunan ve
Roma t>bb>n>n kal>c> kuramlar>ndan biri ola-
cakt>r. Ona göre "Sa¤l>k kavram> bedensel
güçlerin ve temel s>v>lar>n uyumuna ba¤l>d>r.
Bu s>v>lar dengedeyse beden sa¤l>kl>d>r, s>v>-
lardan birinin art>fl> dengeyi bozar ve hasta-
l>klar ortaya ç>kar. Bu s>v>lar>n kendilerine öz-
gü baz> nitelikleri vard>r s>cak, so¤uk, kuru,
nemli, tatl>, ac> gibi-." Alkmaion'un bu beden
anlay>fl> ileride görece¤imiz Hipokrat'>n tan>mlad>¤> "s>v>lar>n" (humours) temelini
oluflturarak yaklafl>k alt> yüz y>l sonra da Galen'in Humoral Patoloji kuram>n>n esa-
s>n> teflkil edecektir (Jackson, 1999:10).
Sokrates öncesi do¤a filozoflar>n>n yarat>l>fl ve varoluflun temel ilkeleri üzerine
düflünmeleri ve ak>l yürütmeleri t>p üzerine baflka baz> kuramlar>n da gelifltirilmesi-
ne olanak vermifltir. "S>v>lar" kuram>na benzer bir kuram ayn> dönemde ortaya ç>-
kan "elementler" kuram>d>r. Sicilya'da, Empedokles (yaklafl>k MÖ. 455) bu kuram>-
n>n gelifltirici kiflisidir. Onun biyoloji kuramlar> Platon ve Aristo taraf>ndan uyarlan-
m>fl; kendisi Galen taraf>ndan "Sicilya T>p Ekolü"nin kurucusu olarak adland>r>lm>fl-
t>r. Empodekles'e göre evrendeki canl> ya da cans>z herfley dört "kök" veya temel
elementin de¤iflik oranlardaki kar>fl>m>ndan meydana gelmektedir. Bu elementler
"atefl," "hava," "toprak" ve "su"dur. Di¤er yandan her elemente karfl>l>k gelen fizik-
sel nitelikler vard>r ki bunlar da "s>cak," "so¤uk," "kuru" ve ">slak/nemli"dir.
"s>v>lar" kuram> ile "elementler" kuram> bilimsel t>bb>n yerleflmesine kadar; iki bin
y>ldan fazla bir süre insan sa¤l>¤> ve hastal>klar>n belirleyicileri olarak t>bb>n temeli-
ni oluflturdular (Jackson, 1999:10). Yaklafl>k befl bin y>ll>k yaz>l> insanl>k tarihinin
neredeyse yar>s> bir sürede t>bb>n bu flekilde temellendirilmesinin en büyük nede-
ni ileride de görece¤imiz gibi Hipokrat ve Galen taraf>ndan bu teorilerin benimsen-
mesi ve daha sonra Galen taraf>ndan sistemlefltirilerek savunulmas>d>r.
Empedokles'in evreni tasarlamas>nda do¤an>n baz> nitelikleri "yaflam>" ortaya ç>-
karan unsurlard>. Bir canl>n>n kat> k>s>mlar>n> oluflturan toprak, s>v> k>s>mlar>n> olufl-
turan su, solumay> sa¤layan hava ile canl>l>¤>n özünü meydana getiren ve "ruhu"
oluflturan atefl hem evreni (makrokosmos) hem de insan>n (mikrokosmos) oluflu-
24
D
ÜNYA VE
T
ÜRK
T
IP
T
AR
R
Re
essiim
m 1
19
9..--
--
Empedokles.