background image
Pulmoner perfüzyon ve ventilasyon taramalar>-
n>n temel klinik uygulamas> pulmoner emboli tan>-
s>d>r. Akci¤er embolisi bulunan birçok hastada akci-
¤er filmi normaldir. Normal akci¤er grafisine ra¤-
men bir veya çok say>da perfüzyon kusurunun gös-
terilmesi ve ventilasyonun normal olmas> pulmoner
emboli tan>s>n> koydurabilir. Akci¤erde herhangi bir
konsolidasyon alan>nda ventilasyon ve perfüzyon
taramas> genellikle anormal bulunur. Öte yandan,
akci¤erin geri kalan k>sm>nda ventilasyon normal
fakat perfüzyonda anormal ise bu tablo pulmoner
emboliye iflaret eder ve konsolidasyon alan>n>n ola-
s>l>kla akci¤er infarktusu oldu¤unu düflündürür.
Bir hastada kötü perfüze edilen lokalize alanlar
ve bunlara efllik eden kötü ventilasyon alanlar> var-
sa akci¤er embolisinin varl>¤>n> onaylamak son de-
rece zordur. Ventilasyon ve perfüzyonun birlikte
anormal bulunmas> akci¤er amfizemi olan hastalar-
da görülür. Bu gibi hastalarda, pulmoner emboli ta-
n>s>n> koymak için s>kl>kla pulmoner anjiyografi ge-
rekir. Ventilasyon-perfüzyon anormalliklerinin çe-
flitli kal>plar> Levha 12'de verilmifltir.
Akci¤er fonksiyonunun kötü oldu¤u bir hastada
cerrahi giriflim düflünülüyorsa bir akci¤erin veya bir
akci¤er bölgesinin radyonukleid tarama ile perfüz-
yonunun belirlenmesi yararl> olabilir. Tarama ile
cerrahinin ne ölçüde tavsiye edilebilece¤i anlafl>l>r.
Planlanan rezeksiyon alan>nda perfüzyon kötü ise
operasyonun akci¤er fonksiyonlar>nda büyük bir
düflüfle yol açmayaca¤> saptanm>fl olur.
Ayn> flekilde perfüzyon taramas>, pulmoner ar-
ter hipoplazisi, Swyer-James anomalisi veya amfi-
zem gibi tablolarda görülen türde pulmoner kan
ak>m> bozukluklar>n>n belgelenmesine yard>mc>
olabilir. Santral yerleflimli akci¤er kanseri ve tüber-
küloz gibi kronik hastal>klar> bulunan olgularda da
perfüzyon bozuklu¤u vard>r.
Radyolojik Kal>plar>n Yorumlanmas>
Bu bölümün amac> akci¤er grafisinde görülebi-
lecek tüm patolojik olaylar> ayr>nt>l> bir flekilde tar-
t>flmak de¤ildir. Burada baz> temel radyolojik kav-
ramlar ele al>nacakt>r.
Atelektazi. Atelektazi, herhangi bir nedene ba¤-
l> olarak bir akci¤er, lob veya segmentin hacmini
kaybetmesidir. Atelektaziye neden olan çeflitli me-
kanizmalardan en önemlisi majör bir bronflun tü-
mör, yabanc> cisim veya bronfl t>kac> ile kapanmas>-
d>r. Akci¤er hacim kayb>n>n di¤er bir s>k nedeni
pnömonidir. Pnömonide bronfllar aç>k olmas>na
ra¤men muhtemelen surfaktan bozuklu¤u sonu-
cunda akci¤erler kollabe olmaktad>r.
Atelektazi veya kollaps>n çok say>da radyolojik
bulgusu vard>r. Bunlar>n en güvenilir olan> interlo-
bar fissürlerin yer de¤ifltirmesidir (Levha 13 ve 14).
Kollabe loba ait dansitede lokalize art>fl atelektazi-
nin di¤er önemli bulgusudur. flunlard>r: (1) ipsilateral hemidiafragmatik yüksel-
me, (2) trakea ve di¤er mediasten yap>lar>n atelekta-
zi yönüne çekilmesi, (3) ipsilateral akci¤erin geri ka-
lan>n>n ve bazen mediastenin karfl> taraf>na uzana-
cak flekilde kontralateral akci¤erin kompensatuvar
hiperaerasyonu, (4) hilar gölgenin kollabe lob veya
segmente do¤ru yer de¤ifltirmesi, ve (5) etkilenen
tarafta toraks hacminin azalmas>. Dolayl> bulgular
sadece majör akci¤er segmentlerinin atelektazisin-
de saptanabilir. Direkt bulgulara göre daha az gü-
venilirdir. Bazen normal veya anatomik variyas-
yonlar taraf>ndan taklit edilirler.
Lobar kollapsta baz> temel gözlemler yap>labi-
lir: (1) Lobun proksimal bölümü hilusa do¤ru yö-
nelmifltir. Bunun sonucunda kollabe akci¤erin rad-
yolojik gölgesinin ucu daima hilusu iflaret eder. (2)
PA filmlerinde lobar kollaps daima mediastene
do¤rudur. (3) Yan filmde, üst lob öne do¤ru, alt lob
arkaya do¤ru kollabe olurken orta lobun hacmi si-
metrik olarak azal>r.
Primer akci¤er patolojisinin ana göstergesi ol-
mas>ndan dolay> lobar kollaps kal>b>n>n belirlenme-
si çok büyük önem tafl>r. Özellikle kollaps>n hemen
hemen tam olmas> halinde kollabe lobu saptamak
güç olabilir. Felson taraf>ndan kullan>lan "siluet ifla-
reti" kollabe lobun saptanmas>nda çok önemlidir.
Siluet iflareti, atelektazi d>fl> nedene ba¤l> konsoli-
dasyonu belirlemede de yararl> olabilir. Bu iflaret,
kalb, aort, diafragma veya mediastene bitiflik veya
bunlar>n kenar>n>n önünde yer alan bir segment ve-
ya lobun konsolidasyonunun röntgen filminde ora-
daki kenar> silece¤i düflüncesine dayan>r. S>kl>kla
kalb kenar>n>n silinmesi veya diafragman>n bula-
n>klaflmas> gözlemciyi atelektazinin varl>¤>ndan
kuflkulanmaya yönlendiren ilk ipucudur.
Alveoler ve klar>n Karfl>lafl-
t>r>lmas>. Akci¤er patolojisi akci¤er alveollerinde
veya akci¤erlerin intersitisyel mesafelerinde veya
her ikisinde ortaya ç>kan dansitelerle belirlenir. Al-
veolar akci¤er hastal>klar ile interstisyel akci¤er
hastal>klar>n> ay>rd etmek yaral> olabilir. Baz> du-
rumlarda ayr>m>n yap>lmas> çok zordur. Bazen hiç
yap>lamaz. Alveolar veya intersitisyel akci¤er has-
tal>klar>nda baz> özel radyolojik bulgular araflt>r>c>-
lar> yönlendirebilir (Levha 16).
Alveoler hastal>klar>n radyolojik bulgular> flun-
lard>r: (1) birleflerek genifl homojen gölgeler olufltu-
ran dansiteler saptan>r; (2) s>kl>kla hava bronkogra-
m>n>n bulunmas> (çevre alveollerdeki s>v>ya ba¤l>
olarak bronfl a¤ac>ndaki hava görülür; normalde
bronfllardaki hava ile çevre alveollerdeki hava ara-
s>nda kontrast olmay>fl>ndan ötürü bronfl havas> gö-
rülemez; (3) konsolidasyona u¤ram>fl lokalize alan-
lar>n s>n>rlar> düzensizdir; (4) lezyonlar statik de¤il-
dir, h>zl> de¤iflim gösterir.
Karakteristik olarak, alveoler hastal>klar akut
seyirlidir. Lobar veya segmental da¤>l>m (pnömoni)
gibi lokalize görünümlere neden olurlar. Bazen "ke-
lebek" veya "yarasa kanad>" (akci¤er ödemi) gibi
görünümler ortaya ç>kabilir.
k akut yerine kronikleflme
e¤ilimindedir. Çeflitli radyolojik özellikleri: (1) in-
tersitisyel de¤ifliklikler birbirlerinden keskin s>n>r-
larla ayr>lm>flt>r. S>n>rlar> düzensiz de¤ildir ; (2) lez-
yonlar lokalize olma yerine daha büyük olas>l>kla
diffüzdür; (3) lezyonlar birleflmezler; (4) nodüler,
retiküler ve lineer gibi tipik kal>plar görülür.
Lokalize Alveoler Hastal>k. Lokalize alveoler
infiltrasyonlar>n en s>k rastlanan nedeni pnömoni-
dir. Pnömoni tek veya çok say>da segmenti, bir lobu
veya bazen her iki akci¤erin hemen tamam>n> tuta-
bilir. Tüberküloz veya mantar hastal>¤> gibi di¤er
çeflitli inflamatuar lezyonlar lokalize alveoler kal>p
halinde bulunur. Primer akci¤er kanserleri de al-
veolar hücreli karsinom da oldu¤u gibi bu flekilde
bulunabilir.
Hastal>¤>n lokalize oldu¤u akci¤er segmentinin
belirlenmesi çok önemlidir. Bronfl anatomisinin bi-
linmesi hekimin akci¤er subsegmentleri belirleme-
sine izin verir. Levha 15'de PA filmde, farkl> seg-
mentlerdeki konsolidasyonlar>n görüntüleri sunul-
mufltur. Lezyonun bulundu¤u segmetin belirlen-
mesi önemli olabilir. Örne¤in minimal tüberküloz
hemen daima üst loblar>n apikal ve arka segmentle-
rini ve alt lobun üst segmentini tutar. Aksine, pri-
mer akci¤er kanseri üst lobun ön segmentinde daha
s>k görülür.
Akci¤er Nodülü (Bozuk Para Lezyonu). S>n>rla-
r> tam belirlenemeyen lokalize dansiteler (alveoler
hastal>k) genellikle inflamatuar kökenlidir. Öte yan-
dan s>n>r> net bir flekilde belirlenen akci¤er nodülü
(bozuk para lezyonu) daha büyük bir olas>l>kla ve
97
SOLUNUM S
BÖLÜM
III
Akci¤erlerin Radyolojik
(devam>)
(Devam ediyor)