background image
ras>nda görülen alveoler ve arteriyel gaz bas>nçlar>
aras>ndaki özgün iliflkiden sorumludur. Hiperpne
s>ras>nda arteriyel karbondioksit bas>nc> en yüksek
ve oksijen bas>nc> en düflük olma e¤iliminde olup al-
veoler gaz düzeyleri için bunun tersi geçerlidir. Do-
lay>s> ile Cheyne-Stokes solunumu s>ras>nda arteri-
yel gaz bas>nçlar> reseptörlere olan girdiyi (solunum
dürtüsü) yans>t>rken alveoler gaz bas>nçlar> de¤iflen
ventilasyon ç>kt>s>n> yans>t>r. Ayr>ca, hiperpne ve
apne döngüsünün süresi dolafl>m zaman> do¤ru
orant>l> olup, yüksek irtifada normal kiflilerde gözle-
nen Cheyne-Stokes solunumundaki döngülerin sü-
resi, dolafl>m süresi k>sa olan kalp hastalar>nda göz-
lenen döngülere k>yasla daha k>sad>r.
Periferik kemoreseptör etkinli¤indeki sal>nma-
lar sonucu arteriyel kan gazlar>nda de¤ifliklikler gö-
rülmesi iyi bilinmektedir. Benzer flekilde, kan bas>n-
c> dalgalar> (Mayer dalgalar>) periferik kemoresep-
tör deflarj>nda sal>nmalar yarat>r. Bu reseptör aktivi-
tesindeki sal>nmalar>n>n etkisi girdinin, respiratuvar
nöronal deflarj>n evresine iliflkin zamanlanmas>na
ba¤>ml>d>r. Fazik iliflki, normal ve anormal durum-
larda solunumun denetimi üzerine önemli bir etkiye
sahiptir.
Klinik Tablolarda Cheyne-Stokes Solunumunun
Nedenleri. Kalp hastal>¤> bulunan olgularda akci¤er
konjesyonu, akci¤er hacmini ve karbondioksit ve ok-
sijen depolama yetisini azaltan, destabilize edici bir
kuvvettir ve refleks hiperpneye neden olabilir. Bu ise
hipoksi ve hiperkapniye olan duyarl>l>¤> art>rma e¤i-
limindedir. Arteriyel hipoksemi refleks hiperpne de
yapabilir ve bu da hipoksi ve hiperkapniye verilen
ventilasyon yan>t>n> art>r>r. Arteriyel oksijen bas>n-
c>nda bir düflme de akci¤er konjesyonunu komplike
hale sokabilir ve karbondioksite karfl> solunum du-
yarl>l>¤>n> art>r>r. Ancak, kalp hastalar>nda karars>z
hale neden olan ana etmen, kalp yetmezli¤inin ne-
den oldu¤u dolafl>m zaman>ndaki uzamad>r.
Merkezi sinir sistemi (MSS) hastalar>nda, bizzat
solunum nöronlar>n>n a¤>r hasar görmesi "gasping"
tarz>nda solumaya neden olabilir. Ancak bu tür dü-
zensiz soluma kal>plar>n>n, kontrol sisteminin karar-
s>zl>¤>na ba¤l> olan Cheyne-Stokes solunumunun
düzenli döngülerinden ay>rt edilmesi gerekir. MSS
hastal>¤> çeflitli yollardan karars>zl>¤a yatk>nl>k ya-
ratabilir. S>kl>kla, MSS hastal>¤> bulunan olgularda
karbondioksit efli¤i yükselmifltir ve bu hastalar kar-
bondioksit bas>nc>nda hafif bir azalmaya yan>t ola-
rak apneik hale geçerler. Üstelik, karbondioksit re-
septörlerinin duyarl>l>¤>, olas>l>kla kortikal etkilerin
inhibe edilmesiyle art>fl gösterebilir. Di¤er taraftan,
MSS hastal>¤> bulunan baz> olgularda, olas>l>kla lez-
yonun korteks veya önbeyinde olma yerine medul-
lada bulunmas> nedeniyle, karbondioksit yan>t> ar-
taca¤>na bask>lan>r. Bask>lanm>fl karbondioksit yan>-
t> bulunan olgularda Cheyne-Stokes solunumu ven-
tilasyonun art>k daha karars>z oksijen kontrol siste-
mi taraf>ndan kontrol ediliyor oldu¤u gerçe¤i ile
aç>klanabilir. Oksijen sistemine olan ba¤>ml>l>¤>n
flimdi çok daha fazla oluflu yüksek irtifaya ulaflan ki-
flilerde görülen Cheyne-Stokes solunumunu da aç>k-
layabilir. Bu olay, karbondiokside olan ventilasyon
yan>t>n> hipoksiye verilen yan>tlara göre çok daha
fazla bask>layan morfin verilen hastalarda da görü-
lür. Son olarak, serebrovasküler hastal>k bulunan ol-
gularda, beyin kan ak>m> düzeyindeki azalma ve be-
yin damarlar>n>n arteriyel Pco
2
'deki de¤iflikliklere
yan>t verme yetene¤inin kayb> bu kararl> hale getiri-
ci etmeni ortadan kald>r>r.
Solunumun Normal Düzenlenmesindeki
Bozukluklar
Çeflitli rahats>zl>klar ve bozukluklar solunum
düzenleyicisi veya gö¤üs elemanlar>n>n ifllevlerini
bozabilir ve hiperventilasyon veya hipoventilasyon
yapabilir.
Bizzat akci¤ere ait olan hastal>klar (parenkimal,
hava yollar> veya dolafl>m) dinlenimdeki arteriyel
oksijen bas>nçlar>n> düflürebilmekte olup bu olaya
bazen arteriyel Pco
2
düzeyinde bir art>fl efllik eder.
Arteriyel Pco
2
'nin normal düzeyi olan 35­45 mm
Hg'n>n üzerine ç>kmas>na neden olan yetersiz venti-
lasyonun (alveoler hipoventilasyon) en s>k rastlanan
nedeni kronik hava yolu t>kanmas>d>r. Yetersiz venti-
lasyon artm>fl hava yolu direncinin üstesinden gel-
mek için gereken iflte art>fl olmas>na ve bizzat akci-
¤erdeki gaz de¤ifliminde anormallikler bulunmas>-
na ba¤lan>r. Alveoler ventilasyonda gerçekten bir
azalma oluncaya kadar bu tabloda genelde hiper-
kapni görülmez.
81
SOLUNUM S
BÖLÜM
II
-- LEVHA
30
Solunumun Düzenlenmesi ve
Solunum Bozukluklar>
(devam>)
(Devam ediyor)
Medulla
Aksesuvar faktörler:
Arteriyal
hipoksemi
Akci¤er
konjesyonu
Akci¤erlerde azalm>fl CO
2
ve O
2
Daha uzun
döngüler
(Dalgalanan soluma)
Kortikal inhibisyon kayb>na ba¤l>
olarak Pa
CO2
'ye abart>lm>fl yan>t
verme (önbeyin veya üst beyin
sap> lezyonlar>)
Artm>fl CO
2
efli¤i Pa
CO2
'de
hafif bir düflme oldu¤unda
apneye neden olur
Medüller lezyonlara ba¤l>
bast>r>lm>fl CO
2
yan>t>
Retiküler aktivatör sistemin
"uyan>kl>k yönetimi" kayb>
Beyin damarlar>n>n Pa
CO2
'deki de-
¤iflikliklere yan>t vermesinin kayb>
Daha k>sa
döngüler
(Dalga fleklinde soluma)
B. Nörolojik etiyoloji
Artm>fl Pa
CO2
duyarl>l>¤>
Ana faktör: Artm>fl dolafl>m
zaman> arteriyal ve merkezi
kemoreseptörlerin Pao
2
ve
Paco
2
'deki de¤iflikliklere yan>t
vermesinde gecikmeye neden
olur ve sonuçta her iki yönde
"taflmalarla" sonuçlanabilir
A. Kalp yetmezli¤inin etiyolojisi
Periyodik Soluma (Cheyne-Stokes)