background image
du¤u gibi hava ak>m>n> sa¤layan bas>nçla do¤ru
orant>l> de¤ildir; belli bir hava ak>m h>z> elde etmek
için gereken bas>nç, ak>m>n karesi ile orant>l>d>r. Da-
has>, itici bas>nç gaz>n yo¤unlu¤una ba¤l> olup, vis-
kozitesinden pek az etkilenir.
Ekspirasyondaki düflük ak>m h>zlar>nda, özel-
likle de trakeobronkiyal dallar>n birleflip iki ayr> bo-
ru içindeki ak>mlar>n tek bir boru içinde bir araya
geldi¤i noktalarda, laminar ak>m>n parabolik hatt>
küntleflebilir, ak>m tabakalar> borunun duvarlar>n-
dan ayr>labilir ve küçük girdaplar oluflabilir. Buna
karma veya geçifl ak>m> düzeni denilir. Karma ak>m
düzeninde belli bir ak>m> sa¤layacak itici bas>nç, ga-
z>n hem viskozite ve hem de dansitesine ba¤l>d>r.
Ak>m düzeninin laminar m> yoksa türbülansl>
m> olaca¤>n> belirleyen Reynolds say>s>n>n (Re), bo-
yutu yoktur. Bu say> afla¤>daki eflitlik uyar>nca hava
ak>m h>z>na (
V), gaz>n dansitesine (
), gaz>n viskozi-
tesine () ve borunun yar>çap>na (r) ba¤>>d>r:
2
V
Re =
r
Düz, pürüzsüz ve sert borularda, Reynolds say>-
s> 2000'i afl>nca türbülans ak>m> oluflur. Aç>kça gö-
rüldü¤ü gibi, hava ak>m h>z> ile gaz dansitesinin bü-
yük, gaz viskozitesi ile boru yar>çap>n>n küçük oldu-
¤u durumlarda, türbülans ak>m>n>n meydana gel-
mesi olas>l>¤> yüksektir.
Laminar ak>m düzeni, normal bir akci¤erde, yal-
n>zca, ak>m>n son derece yavafl oldu¤u küçük peri-
ferik hava yollar>nda görülür. Trakeobronkial dalla-
r>n geri kalan k>sm>nda geçifl ak>m>, trakeada ise ge-
nellikle türbülans ak>m> gözlenir.
Ak>m-Hacim Hava yollar>n>n ak>ma
karfl> gösterdi¤i direnç, maksimum ekspirasyon s>-
ras>nda hava ak>m> ile akci¤er hacmi aras>ndaki ilifl-
kiyi gösteren, ak>m-hacim e¤risinden tayin edilir
(Levha 10). Kifli total akci¤er kapasitesine kadar
maksimum inspirasyon yapt>ktan sonra, art>k hac-
me ulaflana kadar, olabildi¤ince güçlü, h>zl> ve tam
bir ekspirasyon yapar. Akci¤er hacmi total akci¤er
kapasitesine yak>nken, zorlu ekspirasyon s>ras>nda-
ki hava ak>m>n>n h>z>, en yüksek de¤ere ulafl>ncaya
kadar h>zla artar. Akci¤er hacmi azald>kça, toraks
içindeki hava yollar> daral>r, hava yolu direnci artar
ve hava ak>m h>z> giderek düfler.
Ekspirasyon denemeleri, vital kapasitenin çeflitli
noktalar>ndan bafllayan farkl> çaba düzeylerinde yi-
nelenerek bir dizi ak>m-hacim e¤risi elde edilir. To-
tal akci¤er kapasitesine yak>n olan genifl akci¤er ha-
cimlerinde, ekspirasyon çabas> artt>kça hava ak>m
h>z> da giderek artar. Ancak, ekspirasyon ak>m>, or-
ta ve düflük akci¤er hacimlerinde, orta fliddetteki bir
çaba ile maksimum düzeyine ulafl>r ve bundan son-
ra çaba art>r>lsa da bir art>fl göstermez.
Hava ak>m>n>n ekspirasyon s>ras>ndaki h>z>,
hem akci¤er hacmine hem de harcanan çabaya ba¤-
l>d>r. Ekspirasyondaki hava ak>m>n>n çaba ile olan
iliflkisi, efl-hacimli (izovolüm) bas>nç-ak>m e¤rileri ile
gösterilir (Levha 10). Çeflitli derecelerdeki çabalarla
yinelenen ekspirasyonlar s>ras>nda, hava ak>m>,
plevra bas>nc> ve akci¤er hacmi efl zamanl> olarak öl-
çülür. Belli akci¤er hacimleri için hava ak>m>n>n
plevra bas>nc>na karfl> çizilen grafikleri çaban>n de-
recesini gösterir.
Plevra bas>nc>, tüm akci¤er hacimlerinde, daha
az subatmosferiktir ve ekspirasyon çabas> art>r>lma-
ya devam edilirse atmosfer bas>nc>n> da aflar. Buna
ba¤l> olarak hava ak>m h>z> artar. Vital kapasitenin
%75'inden daha büyük akci¤er hacimlerinde, plev-
ral bas>nc> artt>kça hava ak>m> da giderek artar; bu
durumda hava ak>m>n>n çabaya-ba¤l> oldu¤u kabul
edilir. Bunun aksine, vital kapasitenin %75'inden
küçük hacimlerde, plevra bas>nc> atmosfer bas>nc>-
n>n üzerine ç>kt>kça ak>m düzeyleri ba¤>ms>z hale
gelir ve maksimum bir düzeyde sabitleflir. Bu nokta-
55
SOLUNUM S
BÖLÜM
II
-- LEVHA
8
Akci¤er Mekani¤i ve Gaz De¤iflimi
(devam>)
(Devam ediyor)
Merkezi hava yollar>
küçük bir kesit alan>na
sahiptir ve hava yolu
direncinin yaklafl>k
%90'>ndan sorumludur
Periferik hava yollar> (< 2 mm çap)
normal akci¤erde toplam hava yolu direncinin yaln>zca %10 kadar>n>
sa¤lar çünkü herhangi bir hava yolu seviyesinde hava yollar>n>n
say>s> ve toplam kesit alan> çok büyüktür
Hava Yolu
Direncinin Da¤>l>m>