background image
Kapiller kan genellikle kan>n alveoler gaza ekle-
di¤i karbondioksitten daha fazla miktarda oksijen
yakalar. Sonuç olarak, ekspirasyondaki tidal hacim,
inspirasyondaki tidal hacimden biraz daha azd>r.
Akci¤erlerde azot de¤iflime u¤ramad>¤> için karbon-
dioksit at>m> ile oksijen al>m> aras>ndaki herhangi
bir farkl>l>k ekspirasyon havas>ndaki azot konsan-
trasyonunun inspirasyon havas>ndakinden daha
fazla olmas> fleklinde yans>yacakt>r. Azot konsan-
trasyonundaki bu de¤ifliklikler, ventilasyonun eks-
pirasyon hacmi bilinirse inspirasyon hacminin he-
saplanabilmesine izin verir. Bir dakikal>k ventilas-
yonun inspirasyon hacmi (V
1
) afla¤>daki eflitli¤e gö-
re hesaplan>r:
F
E
N2
V
1
=
V
E
(
)
F
I
N2
Bu eflitlikte
V
E
bir dakikadaki ventilasyonun
ekspirasyon hacmi; FE
N2
ve FI
N2
s>ras>yla inspiras-
yon havas>ndaki azot konsantrasyonlar>d>r.
At>lan karbondioksidin al>nan oksijene olan ora-
n> yani respiratuvar de¤iflim oran> normalde 0,8'dir.
Respiratuvar de¤iflim oran> hücre metabolizmas> ta-
raf>ndan belirlenen respirasyon katsay>s>'ndan (RQ)
farkl> ise de bu iki de¤er, vücuttaki oksijen ve kar-
bondioksit depolar>n>n sabit oldu¤u kararl> durum
koflullar>nda birbirine eflittir.
Inspirasyon havas>ndaki karbondioksit miktar>
ihmal edilecek kadar az oldu¤undan bir dakikada
at>lan karbondioksit miktar> (
V
CO2
)
V
E
ve ekspiras-
yon havas>ndaki karbondioksit konsantrasyonun-
dan (V
CO2
) afla¤>da formül kullan>larak hesaplanabi-
lir:
VCO
2
=
V
E
x FE
CO2
Bunun aksine, hem inspirasyon hem ekspiras-
yon havas>n>n içinde önemli miktarda oksijen bu-
lundu¤u için oksijen al>m> afla¤>daki formül kullan>-
larak inspirasyon ve ekspirasyon havas>ndaki oksi-
jen fark>ndan hesaplanmas> zorunludur:
V
O2
= (
V
I
x FI
O2
) - (
V
E
x FE
O2
)
Bu eflitlikte VO
2
bir dakikada al>nan oksijen mik-
tar>, FI
O2
inspirasyon havas>ndaki oksijen konsan-
trasyonu ve FE
O2
ekspirasyon havas>ndaki oksijen
konsantrasyonudur.
Ölü Boflluk. Ventilasyonun dakika hacmi, yani
bir dakikada solunulan toplam hava, tidal hacim ve
soluk say>s>n>n çarp>m>na eflittir. Öte yandan, venti-
lasyonun dakika hacminin tamam> gaz de¤iflimine
kat>lmamaktad>r. Her solu¤un bir bölümü a¤>z, bu-
run, farenks, larenks, trakea, bronfllar ve bronfliyol-
leri doldurur. Bu hacime anatomik ölü boflluk ad> veri-
lir ve say>sal de¤eri yaklafl>k olarak bir kiflinin po-
und olarak ideal vücut a¤>rl>¤>na (tipik bir eriflkinde
150 ml kadar) eflittir. Ek olarak, solukla al>nan hava-
n>n bir k>sm> pulmoner kapiller kan> ile temas halin-
de olmayan alveollere ulafl>r ve dolay>s> ile gaz de¤i-
flimine kat>lmaz. Gaz de¤iflimine kat>lmayan anato-
mik ve alveoler ölü bofllu¤un toplam hacmine fizyo-
lojik ölü boflluk
denir. Normalde anatomik ve fizyolo-
jik ölü boflluklar pratik olarak ayn> olup tidal hac-
min üçte birine eflittir. Tidal hacmin geri kalan üçte
ikisi, yani alveoler bileflen, pulmoner kapiller kan>
taraf>ndan perfüze edilen alveolleri ventilasyona
u¤rat>r, gaz de¤iflimine do¤rudan kat>l>r ve alveoler
gaz bilefliminin sürdürülmesine katk>da bulunur.
fiu halde her solukla verilen tidal hacim (V
T
) fiz-
yolojik ölü boflluk (VD) art> alveoler bileflene (VA)
karfl>l>k gelen bir hacim olarak kabul edilebilir.
VT = VD + VA
Ölü boflluk gaz>ndaki karbondioksidin k>smi ba-
s>nc>n>n konsantrasyonu inspirasyon havas>ndaki
miktar ile ayn> olup s>f>rd>r. Ölü boflluk gaz> alveo-
ler gaz> seyreltti¤i için karma ekspirasyon havas>n-
daki karbondioksidin k>smi bas>nc> alveoler gazda-
kinden daha düflüktür. Ölü bofllu¤un hacmi, karma
66
BÖLÜM
II
-- LEVHA
17
Akci¤er Mekani¤i ve Gaz De¤iflimi
(devam>)
(Devam ediyor)
CO
2
üretimi
(artm>fl)
CO
2
üretimi (sabit)
alveoler ventilasyon (azalm>fl)
alveoler ventilasyon
solukla al>nan hava
solukla al>nan hava
Kar>fl>k venöz kan
Alveol
Arteriyel kan
Dokular
Arteriyel kan
Alveol
Dokular
Kar>fl>k venöz kan
Normal Ventilasyon
Alveoler Hipoventilasyon