netter cilt 7 solunum sistemi Page 33

risi üzerinde görülebilir. E¤rinin üst yass> bölümü,
kardiyopulmoner rahats>zl>klar veya yüksek irtifada
seyahat gibi nedenlerin meydana getirebildi¤i kan>n
oksijen bas>nc>ndaki önemli azalmalara karfl>n arte-
riyel oksijen kapsam>n>n yüksek ve de nispeten sabit
olarak korundu¤unu gösterir. Periferde, çözeltideki
oksijen sistemik kapiller kan> terk edip dokulara gir-
di¤inde kan>n Po

de¤eri düfler. Oksihemoglobin ay-

r>flma e¤risinin ortadaki dik bölümü, dokular>n me-
tabolik gereksinimlerini karfl>lamak için kapiller
kandaki düflük oksijen bas>nc>nda hemoglobinden
büyük miktarda oksijenin sal>nmas>na izin verir.

Hemoglobinin oksijeni ba¤lama özelli¤indeki

herhangi bir de¤iflim oksihemoglobin ayr>flma e¤ri-
sinin pozisyonunda bir de¤ifliklikle kendisini göste-
rir. Hemoglobinin oksijene olan afinitesinde bir
azalma, e¤rinin sa¤a kaymas>yla sonuçlan>r. Bu etki
s>cakl>kta, hücre içi hidrojen iyon konsantrasyonun-
da ve Pco

'de bir art>fl olmas>yla görülür. Kana kar-

bondioksidin eklendi¤i sistemik kapillerlerde bu-
nun sonucu artan hidrojen iyon konsantrasyonu ve
karbamino bilefliklerin miktar> oksijenin afinitesini
azalt>r ve oksijenin periferik dokulara sal>nmas>n>
kolaylaflt>r>r.

S>cakl>¤>n düfltü¤ü ve hücre içi hidrojen iyon

konsantrasyonu ile Pco

miktar> azald>¤> zaman he-

moglobinin oksijene olan afinitesi artar. Olay>n so-
nucu oksihemoglobin ayr>flma e¤risinin sola kayma-
s>d>r. Bu durum, karbondioksidin alveollere geçifli
ile kandaki hidrojen iyon konsantrasyonunun azal-
maya u¤rad>¤> akci¤erlerdeki tablo olup, oksijene
olan afinite art>fl> sonucunda oksijenin pulmoner ka-
pillerlerindeki hemoglobin taraf>ndan ba¤lanmas>
artar. Ayr>flma e¤risinin pozisyonu hemoglobinin
%50 doygunlu¤una karfl>l>k gelen arteriyel oksijen
bas>nc>n>n ölçülmesi ile saptanabilir. Bu normalde
26 mm Hg düzeyinde görülür ve P 50 de¤eri olarak
bilinir.

Hemoglobinin oksijene olan afinitesini alyuvar

hücrelerinde 2,3-difosfogliserat (DPG) bulunmas>
da etkiler. Anaerobik glikolizin bir ara ürünü olan
bu organik fosfat hemoglobinin oksijene olan afini-
tesini azalt>r ve periferik dokularda sal>nan oksijen
miktar>n> art>r>r. Anemi veya hipoksi nedeniyle do-
kuya ulaflan oksijen>n miktar> azald>¤> zaman, alyu-
varlardaki DPG miktar> artar, bu sayede doku oksi-
jenasyonunun sürdürülmesinde önemli bir uyum
sa¤lanm>fl olur.

Asit-Baz Düzenlenmesi

Metabolik olarak üretilen asidin büyük ölçüde

vücuttan akci¤erler yoluyla karbondioksit fleklinde
uzaklaflt>r>lmas> nedeniyle solunum sistemi asit-baz
düzenlenmesinde büyük önem tafl>r (Levha 21).

Karbondioksit kanda çeflitli flekillerde tafl>n>r. Bir

k>s>m karbondioksit hem plazma ve hem alyuvarlar

içinde fiziksel olarak çözünmüfl olup çözünme mik-

tar> k>smi bas>nc>na ba¤l>d>r. Çözünmüfl karbondi-

oksit karbonik asit vermek üzere hidrate olur:

+ H

O H

Bu tepkime plazmada dengeye geldi¤i zaman

karbondioksidin konsantrasyonu karbonik asit kon-

santrasyonundan 1000 kat kadar daha fazlad>r. An-

cak alyuvarlar, alyuvardaki hidrasyon tepkimesini

katalize eden karbonik anhidraz içerdi¤inden kar-

bonik asit çok daha yüksek bir h>zda üretilmektedir.
Karbonik asit, hidrojen iyonu (H

) ve bikarbonat

iyonu (HCO

) vermek üzere ayr>fl>r. Bikarbonat>n

alyuvarda büyük miktarda ve plazmada görece da-
ha az üretilmesi nedeniyle bir konsantrasyon fark>
oluflur ve bikarbonat hücrelerden plazmaya difüz-
yonla geçer. Ek olarak, karbondioksit alyuvar içinde
hemoglobine ba¤lanarak karbamino-hemoglobin
fleklinde tafl>n>r.

Kandaki hidrojen iyon konsantrasyonu, Pco

'ye

ba¤>ml> çözünmüfl karbondioksit ve bikarbonat iyon

BÖLÜM

-- LEVHA

Akci¤er Mekani¤i ve Gaz De¤iflimi

(devam>)

(Devam ediyor)

Plazmada çözelti içinde O

Akci¤er
alveolleri

Kan ak>m>

Oksihemoglobin ayr>flma e¤risi
(pH 7.4, Pco

40 mm Hg, 37

°C)

E¤rinin üst yass> bölümü Hb
doygunlu¤unun Po

'de önemli de¤i-

fliklikler olurken görece sabit kalma-
s>n> sa¤lar. E¤rinin dikleflti¤i daha
düflük Po

düzeylerinde Po

'deki kü-

çük de¤ifliklikler doygunlukta belirgin
de¤iflikliklere neden olur. Pco

'deki

art>fl, pH'ta düflme ve s>cakl>k art>fl>
e¤riyi sa¤a kayd>r>r ve dokulara O

sal>nmas>n> kolaylaflt>r>r. Pco

, pH

ve s>cakl>kta aksi yönde de¤ifliklik
olmas> e¤riyi sola kayd>r>r

Plazma

Plazmada çözelti halinde O

ayr>flma e¤risi üzerine Pco

, pH ve s>cakl>¤>n etkileri

kapsam> ml/100 ml kan

Vücut
dokular>

Hb ile bileflmifl O

Oksijen Tafl>nmas>

ile

flm

ifl