background image
yici sonunda bu sapmadan haberdar oldu¤unda bu
sefer aksi yönde fazladan bir aktivite gösterir ve ç>k-
t>n>n istenen düzeyin gerisinde kalmas>na neden
olur. Ç>kt>n>n hiçbir zaman kararl> bir düzeye erifle-
meyip durmadan sal>nmas> da mümkündür.
Fiziksel veya fizyolojik sistemlerin ç>kt>s>, gecik-
melerin yoklu¤u halinde dahi sal>n>m yapabilir. Fiz-
yolojik sistemlerin bütün bileflenleri, sürtünme ve
elastikiyet gibi özelliklere sahip fiziksel bileflenler
gibi, bozulduklar> zaman bir anda tekrar kararl> bir
durum kazanamaz. Solunum sistemi bu tür nitelik-
lere sahip olup akci¤erin davran>fl>n> betimlemek
için s>kl>kla kompliyans (elastisitenin bir ölçütü), di-
renç
(sürtünmenin bir ölçütü) ve eylemsizlik (bir cis-
min kütlesinin bir ölçütü) deyimleri kullan>l>r. Sal>n-
malar>n görülüp görülmeyece¤i sistemin söndürme
(damping) oran>na ba¤>ml>d>r. Ç>kt>daki kararl> du-
rum hatalar>n> azaltmak için geri bildirimin kullan>l-
mas> halinde denetim sistemi sanki düflük bir sön-
dürme oran>na sahipmifl gibi davranacak ve ç>kt>n>n
sal>nmaya olan e¤ilimi artacakt>r.
Ventilasyon Kontrolünün Kararl>l>¤>n> Etkile-
yen Etmenler. Ventilasyon kontrol sistemindeki ka-
rars>zl>¤>n nedenleri hakk>nda bir k>s>m bilgi oksijen
ve karbondioksit kontrolünün birbirlerinden farkl>
oldu¤unun kabulü ile elde edilebilir. Oksijen bas>n-
c> sabit tutuldu¤unda karbondioksit bas>nçlar>n>n
genifl bir yelpazesi için ventilasyon Pco
2
ile do¤rusal
flekilde artmakta olup bu durum, en az>ndan 30 mm
Hg üzeri Pco
2
'de sabit bir karbondioksit düzenleyi-
ci kazanc>n>n (gain) varl>¤>n> iflaret eder. Di¤er taraf-
tan, arteriyel Po
2
düflerken arteriyel kemoreseptör
deflarj> ve ventilasyonda hiperbolik art>fl olmas>, hi-
poksi s>ras>nda artm>fl bir oksijen düzenleyicisinin
kazanc> ile sonuçlan>r.
Oksijen ve karbondioksit depolar>ndaki farkl>-
l>klar da bu iki sistemin kararl>l>klar> aras>ndaki far-
ka katk>da bulunur. Gaz bas>nc>nda meydana gelen
belli bir de¤iflikli¤in, bu de¤iflikli¤e karfl>l>k vücutta
depolanan karbondioksit veya oksijen hacminde ne-
den oldu¤u de¤iflikli¤e oran>, bu depolar>n kompli-
yanslar>n>n bir ölçütüdür. Ne kadar fazla gaz depo-
lan>yorsa kompliyans o kadar büyük (elastisitenin
tersi) ve söndürme o derece fazlad>r. Karbondioksit
ve oksijenin her ikisi de kanda ve akci¤er havas>nda
depolanabilir. Dokular büyük miktarda karbondi-
oksit, ancak yaln>zca küçük miktarda oksijen depo-
lar. Beyin sap>ndaki karbondioksit depolar>n>n sön-
dürücü veya tamponlay>c> etkisi ve karbondioksit
reseptörlerindeki yan>t>n nispeten do¤rusal oluflu,
karbondioksidin ventilasyona etkisini, Po
2
'nin peri-
ferik kemoreseptörler arac>l>¤> ile yapt>¤> etkiye k>-
yasla daha kararl> k>lar. Karbondioksit kontrolü hi-
perkapni s>ras>nda görülen beyin kan ak>m>ndaki
art>fl taraf>ndan daha da kararl> hale getirilir. Hipo-
kapni s>ras>nda bunun tersi de¤ifliklikler görülür;
metabolizma düzeyinde veya ortamdaki karbondi-
oksit konsantrasyonunda görülen bozukluklar s>ra-
s>nda Pco
2
'deki de¤iflikli¤in h>z> ve derecesi beyin
kemoreseptörlerinin civar>nda yavafllar. Aksine, ok-
sijen kontrol sisteminin söndürme etkisi son derece
düflüktür, bu nedenle de karbondioksit sistemine k>-
yasla daha fazla karars>z olma e¤ilimindedir. Bu du-
rum karotis ve aort cisimciklerinin küçük boyutta
olufluna, yüksek kan ak>m> ve oksijen tüketimine ve
oksijen düzenleyicisinin do¤rusal olmayan karakte-
ristiklerine ba¤l>d>r. Hipoksiye verilen ventilasyon
yan>tlar>n>n normal kararl>l>¤> oksijen ve karbondi-
oksit sistemleri aras>nda ventilasyon, metabolizma
ve dolafl>m üzerinden giden çok say>da fizyolojik
ba¤lant>lar>n bulunmas> ile aç>klanabilirse de ayn>
ba¤lant>lar karbondioksit kontrolünün kararl>l>¤>n>
azaltmaktad>r.
Hem oksijen ve hem karbondioksit reseptörleri
organizman>n do¤rudan veya kan yoluyla dolayl>
flekilde verdikleri yan>ta (örne¤in ventilasyon) ilifl-
kin bilgi sa¤lad>¤>ndan aç>kça görülece¤i gibi dola-
fl>m h>z>nda bir azalma olmas> her iki kontrol siste-
mindeki tafl>nma veya iletim gecikmesini art>racak
ve karars>zl>¤a yol açacakt>r. Kan>n akci¤er ile ke-
moreseptörler aras>ndaki damarlar> aflmas> için ge-
reken zaman süresi de Cheyne-Stokes solunumu s>-
80
Solunumun Düzenlenmesi ve
Solunum Bozukluklar>
(devam>)
BÖLÜM
II
-- LEVHA
29
(Devam ediyor)
Vagal J (jukstakapiller)
reseptörünün veya irritan
reseptörünün uyar>lmas>
refleks hiperventilasyona
neden olabilir
Gö¤üs duvar>n>n a¤>rl>¤> ve obstrüksiyon yapan
ya¤ toraks>n hareketlerini mekanik olarak engelle-
yebilir. Üst hava yolu da zaman zaman t>kanabilir
Baz> çok fliflman
kiflilerde normal kan
gaz bas>nçlar> devam
ettirilir. Bu kiflilerde,
diyafragman>n CO
2
solutulmas>na verdi¤i
elektromiyografik yan>t
normal veya artm>flt>r
Di¤erlerinde hipoventilas-
yon görülür. Bu kiflilerde
diyafragman>n CO
2
solutulmas>na verdi¤i EMG
yan>t> bask>lanm>fl olup
kemoduyarl>l>kta
küntleflmeyi iflaret eder
EMG'ye gider
Solunum
kaslar>nda
zay>fl>¤a
neden olabilir
Solunum nöronlar>n>n
bask>lanmas> söz konusu
olabilir (elektroensefalog-
ram anormaldir)
Difüzyon
kapasitesinde
bozulma
yapabilir
Tiroid
yetmezli¤i
Akci¤er Ödemi Hiperventilasyonu
Obezite Hipoventilasyonu
(Pickwickian sendromu)
Miksödem Hipoventilasyonu