background image
kesit alan> giderek artar. Sonuç olarak, küçük perife-
rik hava yollar>n>n, özellikle de çaplar> 2 mm'nin al-
t>nda olanlar>n, normal bir akci¤erdeki toplam hava
yolu direncine katk>lar> yaln>zca %10-20'dir.
Akci¤er parenkimi gibi, hava yollar> da esnektir:
s>k>flt>r>labilir veya gerilebilir. Öyle ki, her hava yo-
lunun çap>, üzerindeki transmüral bas>nca (hava yo-
lu içindeki bas>nç ile hava yolunu çevreleyen bas>nç
aras>ndaki farkt>r) göre de¤iflir. Toraks içindeki ha-
va yollar>n> çevreleyen bas>nç, plevra bas>nc>na ya-
k>nd>r, çünkü bu hava yollar> bir anlamda parenki-
mal dokuya tutunurlar ve dolay>s>yla akci¤erin es-
nek geri büzülme etkisini yenmeye yarayan geniflle-
tici kuvvetlere maruz kal>rlar. Hava yolunun çap>,
akci¤erdeki havan>n hacmine ba¤l>d>r. Akci¤er hac-
mi geniflledikçe akci¤erin esnek geri büzülme kuv-
vetleri artt>¤> için, toraks içindeki hava yollar>n>n
duvarlar>na uygulanan çekme kuvveti de büyür.
Dolay>s> ile hava yollar> genifller ve hava yolu diren-
ci düfler. Aksine, düflük akci¤er hacimlerinde trans-
müral hava yolu bas>nc> daha küçük, hava yolu di-
renci ise daha büyüktür. Akci¤erin esnek geri büzül-
me etkisi azal>rsa -örne¤in alveol duvarlar>n>n yok
olmas>na ba¤l> olarak (akci¤er amfizemindeki pato-
lojidir)- her akci¤er hacmi için transmüral hava yolu
bas>nc> daha küçük, hava yollar> daha dar ve hava
yolu direnci daha büyük olur.
Transmüral bas>nçtaki bir de¤iflikli¤in hava yolu
çap>na etkisi hava yolunun kompliyans>na, kompli-
yans ise, hava yolunun yap>sal deste¤ine ba¤l>d>r.
Örne¤in trakeay> neredeyse tamamen kuflatan k>k>r-
dak halkalar>, transmüral bas>nc>n negatif olmas>
halinde dahi tam kapanmay> önleyebilir. Bronfllar-
daki destek, k>smi k>k>rdak halkalar> ve k>k>rdak
parçac>klar>ndan ibarettir. Bronfliyollerde ise hiç k>-
k>rdak deste¤i yoktur ancak, duvarlar>ndaki düz kas
kas>l>nca sertleflebilirler.
Akci¤er hastal>¤> olan kiflilerde, mukoza ödemi,
müköz bezlerin hipertrofi ve hiperplazisi; artm>fl
mukus üretimi; ve bronfl düz kas>n>n hipertrofisi gi-
bi nedenler, çap>n> azaltarak hava yolunun direncini
art>rabilir.
Trakeobronkiyal dallar boyunca havay> iterek
hava ak>m>n> sa¤layan, alveol bas>nc> (Palv) ile hava
yolunun giriflindeki bas>nç (Pao) aras>ndaki farkt>r.
Hava yolu direnci (Raw) ise, afla¤>daki formül uya-
r>nca, bu bas>nç fark>n>n hava ak>m h>z>na (
V) oran>-
d>r.
(Palv ­ Pao)
Raw = ------------
(
V)
Hava yolu direnci vücut pletisimografisi ile ko-
layca saptan>r. Pletismograf odas>nda oturan hasta,
saniyede iki veya üç soluk olacak h>zda solunum ya-
par ve hava ak>m> pnömotakograf ile ölçülür. Bu ifl-
lem devam ederken hava yolu giriflindeki musluk
kapat>l>r ve alveol bas>nc>, fonksiyonel rezidüel ka-
pasite tayininde kullan>lan yöntemle, a¤>z bas>nc>n-
daki de¤ifliklik arac>l>¤> ile tayin edilir (Levha 3).
Hava yolu direnci akci¤erlerdeki havan>n hac-
miyle ters orant>l> olarak de¤iflti¤inden, ölçülen ha-
va yolu direncini yorumlarken akci¤er hacminin de
hesaba kat>lmas> önem tafl>r. Bu amaçla, hava yolu
direncinin tersi ölçümün yap>ld>¤> akci¤er hacmine
bölünerek, özgül hava iletkenli¤i ("specific conduc-
tance"
) (SGaw) hesaplan>r.
Bas>nç-Ak>m Hava ak>m>n> sa¤layan
bas>nç (itici bas>nç) ile onun trakeobronkiyal dallar
boyunca oluflturdu¤u hava ak>m>n h>z> aras>ndaki
iliflki son derece karmafl>kt>r, çünkü hava yollar> ne
sert, ne de tam daire fleklinde olan, üstelik de düzen-
sizce dallanan borulardan meydana gelen bir sis-
temdir. Basitlefltirmek amac>yla, sert borulardaki ba-
s>nç-ak>m iliflkisi, akci¤erdekiler için model olarak
kullan>labilir.
Sürtünmeyi yenmek için gereken bu bas>nc>n
düzeyi, hava ak>m>n>n h>z>na ve düzenine ba¤l>d>r.
53
SOLUNUM S
BÖLÜM
II
-- LEVHA
6
Akci¤er Mekani¤i ve Gaz De¤iflimi
(devam>)
(Devam ediyor)
Hava
Vücut
d>fl>na
al>n>p,
hava ile
doldurul-
mufl
akci¤er
Serum fizyolojik
Vücut d>fl>na
al>n>p, serum
fizyolojik ile
akci¤er
doldurulmufl
Hacim (ml)
Hava- ve serum fizyolojik-dolu
akci¤erlerde bas>nç-hacim iliflkisi.
S>v>-hava ara-yüzeyi ortadan
kalkt>¤>ndan s>v> dolu akci¤erde
belli bir hacmi sürdürmek için hava
dolu akci¤ere k>yasla daha düflük
bas>nç gerekir.
Laplace yasas>: Küre fleklinde
bir cisim içindeki bas>nç duvarda-
ki gerim ile do¤ru, kürenin yar>ça-
p> ile ters orant>l>d>r
Yeflil halkalar>n
kal>nl>¤> yüzey
gerilimini gösterir.
K>rm>z> oklar
bas>nc> gösterir
Sürfaktan yokken. Her iki alveoldeki yüzey
gerilimleri ayn>d>r. Küçük alveolü aç>k tutabilmek
için daha büyük bas>nç gerekir. Küçük alveol
büyük olana boflalma e¤ilimi gösterir
Sürfaktan varken. Küçük alveolde yüzey gerilimi
azal>r. Her iki alveolü geren bas>nç yaklafl>k
olarak ayn>d>r. Alveoller dengededir ve küçük
alveolün büyük olana boflalma e¤ilimi azalm>flt>r
P = bas>nç
r = yar>çap
T = yüzey
gerilimi
Bas>nç (cm H
2
O)
RV (AH)
Serum fizyolojikle
dolu
Hava ile dolu
Akci¤erdeki Yüzey Kuvvetleri