çok belirgindir. Egzersiz s>ras>nda periferik kemore-
septörlerin ortalama etkinli¤inde bir art>fl bulunma-
d>¤>ndan hipoksik ventilasyon art>fl> olas>l>kla peri-
ferik kemoreseptörlerin etkisinin bir veya daha faz-
la say>da merkezi nöronal etmenler taraf>ndan art>-
r>lmas>na ba¤l>d>r. Öte yandan, kemoreseptör etkin-
li¤inde k>smen arter kan gaz> düzeylerindeki h>zl>
de¤iflikliklere ba¤l> olarak meydana gelen dalgalan-
malar, ventilasyon etkisini art>rabilir ve maksimum
inspirasyon ak>m> ile efl zamanl> olarak gerçekleflir-
lerse daha büyük inspirasyon hacimleri sa¤layabilir-
ler. Dalgalanan sinyallerin en yüksek aktivitesi tam
bu s>rada oluflacak olursa tidal hacim artacakt>r. Hi-
poksik egzersiz s>ras>nda solunum say>s> artt>¤>n-
dan dakika ventilasyonu da art>fl gösterecektir.
riyel periferik kemoreseptörlerin ve de merkezi ke-
moduyar mekanizman>n yan>t>n> azalt>r. Hipoksiye
maruziyet devam edecek olursa, örne¤in yüksek ir-
tifada ikamet etmek, ilk birkaç günden sonra venti-
lasyon daha da artar. Yüksek irtifaya uyum sa¤lam>fl
kiflilerde karbondioksit duyarl>l>¤> artarsa da venti-
lasyondaki bu ikincil art>fl>n nedeni belli de¤ildir. Bu
konuda önerilen bir aç>klamaya göre merkezi alka-
lozun k>smi kompensasyonu, ventilasyon için gere-
ken merkezi uyar>y> normale geri getirmektedir.
Ancak, beyin-omurilik s>v>s> (BOS) pH'n> ölçen yeni
araflt>rmalar bu görüflü desteklememifltir. Dolay>s>
ile, kronik hipoksinin merkezi solunum nöronlar>n-
da uyar>lma yapt>¤> öne sürülmüfltür. Bu merkezi
etkinlik olas>l>kla karbondioksite karfl> artm>fl respi-
ratuvar duyarl>l>kdan da sorumludur. Yüksek irtifa-
da yaflayan bölgenin yerlileri arteriyel kan ve
BOS'da normal bir asit-baz dengesi gösterirler.
bi görünmektedir. Bununla birlikte, yüksek irtifalar-
da yaflayan yerli halk>n eriflkinleri hipoksiye karfl>
azalan bir ventilasyon yan>t> göstermektedir. And-
larda 3.850 m'de yaflayan 12 yafl>na kadar olan ço-
cuklar normal bir duyarl>l>¤a sahiptir. Daha sonra,
bunlar>n verdikleri yan>t azalmaya bafllamakta ve 20
yafl civar>nda yan>t kesinlikle küntleflmektedir. Bu
fenomen genetik geçmifle ba¤l> olmadan görülmek-
tedir.
yaflad>ktan sonra normale geri dönmektedir. Yüksek
irtifada azalm>fl ventilasyonun geliflmesi flu halde
genetik bir etki olmay>p çevresel bir etkidir.
gözlemlerle uyum içindedir; bu kiflilerde anomaliyi
düzelten kalp cerrahisi giriflimi do¤al yan>tlar> geri
getirmektedir. Fenomenin geliflme ve ortadan kalk-
ma mekanizmas> bilinmiyorsa da periferik kemore-
septörler ifle kar>flmaktad>r. Burada ilginç olan bir-
irtifada büyüme ve hiperplazi göstermesi ve bu de-
¤iflikliklerin geri dönüflümlü olmas>d>r. Karbondi-
oksite olan duyarl>l>kta bir azalmaya yol açan her-
hangi bir hastal>k veya tablo hipokseminin a¤>rlafl-
mas>na neden olabilmekte ise de bu olay>n kendisi
karbondioksite olan yan>t> art>racakt>r. Yani, hipok-
seminin yoklu¤unda solunum azalacakt>r. Ancak hi-
poksinin merkezi bir bask>lay>c> etkisi de bulunmak-
ta olup bu etkinin mekanizmas> bilinmemektedir.
Oksijen ve karbondioksit dürtüleri olmasayd>, nor-
mal solunumu sürdürmek güç olurdu; uyan>kken
solunum bir ölçüde bask>lanm>fl haldedir; uyku s>ra-
s>nda solunum kesilebilir ve böylece primer alveoler
ortaya ç>kar.
trasyonundaki art>fl en çarp>c> olan>d>r. Genellikle
bu art>fl, arteriyel kan oksijen kapsam>n> deniz sevi-
yesindeki de¤erlere benzer ölçüde sürdürme düze-
yindedir. Öte yandan bazen alyuvar say>s>nda afl>r>
bir art>fl görülür ve bu da kalp yetmezli¤i ve akci¤er
konjesyonuna yol açar. Ayr>ca, respiratuvar alkaloz
ve hemoglobin deoksijenasyonu ile ilgili olarak or-
ganik fosfattaki (insanda 2,3-digliserofosat) art>fla
ba¤l> olarak alyuvarlar oksijene karfl> azalm>fl bir he-
Solunum Bozukluklar>
motor yolaklardan
solunum merkezlerine
giden kollateraller
solunum merkezlerine
giden propriyoseptif
aferentler
olas> metabolik reseptörler
maya ba¤l> olarak üretilen
laktik asit kan ve BOS'un
H
leri etkiler
kemoreseptörler etkinli-
¤indeki de¤iflikliklere
daha fazla yan>t vermek-
tedir. Merkezler Pa
bunlardaki dalgalanma-
ya daha duyarl> olabilir
t>fl art>fl>n küçük bir bölü-
münden sorumlu olabilir
Solunum
Yan>t>
ani art>fl ve sonundaki ani
düflüflten sorumlu
faktörler
ventilasyonun sürekli yüksek
kalmas>nda rol oynayabilen
faktörler