netter cilt 7 solunum sistemi Page 30

ekspirasyon havas> (P

CO2

) ve alveoler gazdaki

CO2

) karbondioksidin ortalama k>smi bas>nçlar>

biliniyorsa Bohr eflitli¤inin de¤iflik bir biçimi kulla-
n>larak hesaplan>r:

CO2

- P

CO2

= V

(

)

CO2

Ölü boflluk gaz> hiç karbondioksit içermedi¤in-

den

Vco

alveoler ventilasyon (

) ile, yani tidal

hacmin alveoler bilefleni ile solunum say>s>n>n çarp>-
m> ve PA

CO2

kullan>larak ifade edilebilir:

VCO

x Pa

CO2

x bir sabite

Karbondioksidin alveolar gazdaki k>smi bas>nc>

ile arteriyel kandaki (Pa

CO2

) k>sm> bas>nc> esas ola-

rak ayn> oldu¤undan bu iliflki ayr>ca söyle de ifade
edilebilir:

Vco

x Pa

CO2

x bir sabite

Bu eflitlik kararl> bir durumda arteriyel Pco

'nin

metabolik etkinlik ve alveoler ventilasyon aras>nda-
ki denge taraf>ndan düzenlendi¤ini iflaret etmekte-
dir.

Alveoler Hipoventilasyon. Ventilasyonun genel

düzeyinde bir düflme olmas> alveoler ventilasyonu
vücudun metabolik etkinlik için gereksindi¤i de¤e-
rin alt>na indirebilir. Bu tür bir alveoler hipoventi-
lasyon durumunda (Levha 17) oksijenin alveol gaz>-
na eklenme ve karbondioksidin atmosfer havas>na
sal>nma h>zlar> azalaca¤>ndan alveoler Po

düflerken

alveoler Pco

yükselir. Bu düzensizli¤in sonucu ola-

rak pulmoner kapiller kan> daha az oksijenlenir ve
arteriyel Po

normal de¤erlerin alt>na iner. Benzer

flekilde pulmoner kapiller kan>ndan, doku metabo-
lizmas> taraf>ndan üretilen miktara göre daha az
miktarda karbondioksit uzaklaflt>r>ld>¤> için arteri-
yel Pco

normal s>n>r>n üzerine yükselir.

Alveoler hipoventilasyon akci¤erin a¤>r hasta-

l>klar> s>ras>nda ve gö¤üs kafesi hasarlar>n> takiben
görülebilir. Bu olay merkezi sinir sisteminin narko-
tik, sedatif ve anestetikler kullan>larak bask>lanmas>
ve inme, menenjit ve artm>fl kafa içi bas>nc> gibi be-
yin rahats>zl>klar>n>n sonucu olarak da geliflebilir.
Hatta merkezi solunum etkinli¤inin normal oldu¤u
durumlarda bile polinevrit, miyastenia gravis ve po-
limiyozit gibi solunum kaslar>n> vuran nöromüskü-
ler hastal>klar ventilasyon düzeyini azalt>p alveoler
hipoventilasyona neden olabilir.

Alveoler Gaz Bileflimi. Akci¤erdeki gaz de¤ifli-

minin yeterlili¤i arteriyel Po

ve Pco

taraf>ndan be-

lirlenir. Ventilasyon ve pulmoner kan ak>m> akci¤er-
deki gaz de¤iflimi yapan bütün birimlere eflit ve
düzgün da¤>l>yorsa ve alveoler-kapiller zar üzerin-
de difüzyona karfl> engeller bulunmuyorsa arteriyel
kan ile alveoler gazdaki oksijen ve karbondiokside
ait k>smi bas>nçlar birbirlerine eflit olacakt>r. Ancak,
akci¤erde hem kan ak>m> hem ventilasyonun da¤>l>-
m>nda bölgesel de¤iflikli¤in bulunmas> nedeniyle bu
ideal durumla karfl>lafl>lmaz. Gaz de¤ifliminin yeter-
sizlik derecesini yans>tan alveoler gaz ile arteriyel

kan aras>ndaki k>smi bas>nçlarda farkl>l>klar bulun-
mas> normalde karfl>lafl>lan bir durum olup akci¤er
hastal>klar>nda belirgin hale gelir. Yani, gaz de¤ifli-
minin tam bir de¤erlendirilmesi hem alveoler hem
de arteriyel gaz bas>nçlar>n>n tayinini gerektirir.

Sakin solunum s>ras>nda, solukla verilen hava-

n>n ekspirasyon sonu bölümünün alveoler gazdan
olufltu¤u kabul edilir. Normal kiflilerde, özellikle
dinlenme s>ras>nda bir ekspirasyon sonu örnek için-
deki Po

ve Pco

, ortalama alveoler de¤erlere yakla-

fl>r. Fakat ventilasyon ve kan ak>m>n>n akci¤erde bi-
re bir eflleflmedi¤i bir akci¤er hastal>¤>n>n varl>¤>nda

alveoler gaz>n bileflimi gaz de¤iflimi yapan birimler
aras>nda belirgin flekilde de¤iflecektir. yona u¤rayan alveoller erkenden boflal>rken daha az
ventilasyona u¤rayan akci¤er birimleri geç boflal-
d>klar>ndan solukla verilen havadaki Po

ve Pco

de-

¤erlerindeki önemli de¤ifliklikler ekspirasyon bo-
yunca sürer ve tek bir ekspirasyon sonu gaz örne¤i
ortalama alveoler gaz bileflimini yans>tmayabilir.

Ortalama alveoler Po

ve Pco

dolayl> olarak öl-

çülebilir. Karbondioksidin çözünürlü¤ünün fazla ol-
mas> nedeniyle arteriyel Pco

'nin ideal alveoler

SOLUNUM S

BÖLÜM

II

-- LEVHA

18

Akci¤er Mekani¤i ve Gaz De¤iflimi

(devam>)

(Devam ediyor)

A. Ventilasyon-perfüzyon oran>n>n düflük oldu¤u durumlar

B. Yüksek ventilasyon-perfüzyon oran> bulunan durumlar

Ventilasyon yok,
perfüzyon normal

Normal ventilasyon,
perfüzyon yok (fizyolojik ölü boflluk)

Ventilasyon
veya kan
ak>m>/birim
akci¤er
hacmi

Ventilasyon

Alt

Üst

oran>

Kan ak>m

> (perfüzyon)

Normal ventilasyon,
hipoperfüzyon

Hem ventilasyon hem
kan ak>m> yer çekimine
ba¤>ml>d>r ve akci¤erde
tabandan yukar> do¤ru
ç>k>ld>kça azal>r. Kan
ak>m gradiyenti
ventilasyona göre daha
keskin oldu¤undan
ventilasyon-perfüzyon
oran> akci¤erde yukar>
do¤ru gidildikçe artar

Hipoventilasyon,
perfüzyon normal

Ventilasyon-Perfüzyon (

V

V/Q

QC)