broken worden en zal het anagene haar in het haarkanaal afbreken en
uitvallen. Meestal treedt een anageen effluvium op als gevolg van che-
motherapie waarbij toxische stoffen via de circulatie de dermale papil be-
reiken. Hetzelfde fenomeen kan zich echter ook voltrekken wanneer een
patiënt een cocktail van zware medicatie zoals antibiotica, pijnstillers,
anticoagulantia... toegediend krijgt. Hierbij zal er een gemengd effluvium
optreden. Een deel van de haarfollikels zal er nog in slagen de haarcyclus
vroegtijdig maar normaal af te sluiten, waarbij er een massief telogeen
effluvium optreedt, een deel van de haarfollikels zal dit niet meer kunnen
doen en een beschadigd anageen haar uitstoten. Anageen effluvium kan
ook optreden na radiotherapie van de scalp. Minder vaak zal men een
anageen effluvium zien na intoxicatie met zware metalen.
schade ondervindt, wat betekent dat er na het verdwijnen van de noxe
opnieuw een normaal haar gevormd zal worden. Het kan evenwel gebeu-
ren dat de vorm van de dermale papil en/of het haarkanaal licht gewijzigd
is na de chemotherapie of ingewikkelde medicamenteuze behandeling,
waardoor de haren nadien een andere vorm of kleur hebben. Dit verklaart
dat patiënten soms voor de behandeling geen golvende haren hadden en
nadien wel of vice versa. In geval van chemotherapie kan men proberen
het inwerken van de noxe t.h.v. de dermale papil te beperken door patiënt
een ijskap te laten dragen. In theorie zal hierdoor de bloedstroom door de
capillairen van de dermale papil verminderen en zal er minder inwerking
van de chemostatica zijn op de haren. Door de lage temperatuur verlaagt
ook de metabole activiteit van de haarfollikel en zal de beschadiging be-
perkt worden. Het succes van deze scalp cooling method is erg variabel.
De gebruikte koelmethode en temperatuur (de Paxman Scalp Cooler°
blijkt het meest efficiënt te zijn), de toegediende chemostatica, de duur
van de behandeling zijn de variabelen die het meeste invloed hebben.
In elk geval blijken slechts 15% van de patiënten die een ijskap droe-
gen tijdens de chemokuur dit onverdraaglijk te vinden. Het haarverlies
t.g.v. chemotherapie, ook al is dit tijdelijk, is voor patiënten psychologisch
zeer belastend. Dit alles is reden genoeg om het dragen van een ijskap
bij chemotherapie standaard aan te bieden (1- 7).
In de literatuur is er controverse of voorbehandeling van de scalp met
vitamine D analogen anageen effluvium zou kunnen vermijden.
problemen. De tijdsrelatie tussen het toedienen van medicatie en het
haarverlies is erg kort (dagen tot max. 3 weken) en dus makkelijk te
onderkennen. Daarenboven is het haarverlies erg massief en synchroon.
Bij twijfel kunnen de haren met de lichtmicroscoop bekeken worden
waarbij een afgebroken anageen haar herkend zal worden, zonder om-
gevende wortelscheden en vaak met het aspect van het uiteinde van een
ganzenveren pen of penseel.
Eens de inwerking van de noxe weg is, zal een nieuwe haarcyclus starten.
Men kan de heringroei bevorderen door het gebruik van minoxidil lotion
en het toedienen van supplementen. Bij depleties na chemotherapie of
zware ziekte, bijvoorbeeld in eiwitten, ijzer, vitamine B12, dienen ook
deze gesupplementeerd te worden.
dig herstel van de haardos op. Bij patiënten die aromataseremmers of
oestrogeenreceptormodulatoren moeten innemen kan het voorvallen dat
de haren in de androgeen dependente zones van de scalp (met name de
vertex en parietaalstreken) niet volwaardig terug groeien. Behandeling
is bij deze patiënten niet mogelijk met lokale of systemische hormonale
preparaten. Met lokaal gebruik van minoxidil lotion kan echter wel een
verbetering bekomen worden (9).
1.
alopecia.Tumori2010;96(2):271-5.
patients.Psychooncology2010;19(7):701-9.
considerations.SupportCareCaner2009;17(2):181-1989.
perfusionduringscalpcooling.PhysiolMeas2007;28(8):829-39.
Oncol2005;16(3):352-8.
PaxmanScalpCoolertopreventhairlossinpatientsreceivingchemotherapy.EurJOncolNurs
2004;8(2):121-30.
controlledtrialtoinvestigatethepossibleprotectiveeffectofpretreatmentwithatopical
vitaminDanalogueinhumans.BrJDermatol2005;153(1):103-12.
belastend zijn.
Het meest evidente haarprobleem bij de oncologische patiënte is uiteraard het anageen effluvium dat optreedt bij chemotherapie.
Daarnaast kan er ook een telogeen effluvium of een gemengd effluvium optreden door inname van andere medicatie zoals
bloedverdunners, pijnstillende medicatie, antibiotica... Ten slotte kan een androgenetische alopecie optreden wanneer vrouwelijke
patiënten die voor borstcarcinoom behandeld worden oestrogeenreceptormodulatoren of aromataseremmers moeten innemen.