gewijd. De slaapkwaliteit werd daarbij met verschillende middelen ge-
evalueerd, zoals vragenlijsten, actimetrie of polysomnografi e. Volgens
de voornoemde studie lijdt 59% van de kankerpatiënten aan slapeloos-
heid. De prevalentie daarvan neemt af met de tijd, maar blijft toch zeer
hoog (36% na 18 maanden). De frequentie lijkt iets hoger in geval van
borstkanker (42%-69%) of gynaecologische kanker (33%-68%). Bij
mannen, vooral met prostaatkanker, lijkt slapeloosheid iets minder vaak
voor te komen, behalve als de behandeling een plotse andropauze in-
leidt. Ten slotte heeft bijna één patiënt op 5 nooit eerder last gehad van
slaapstoornissen.
fragmenteerde slaap en een verminderde waakzaamheid overdag. Angst
en depressie, vaak het gevolg van de mededeling van de diagnose en de
kankersymptomen (pijn, hoesten, dyspneu, functionele urinesymptomen,
opvliegers...), lijken een nadelige invloed te hebben op de slaapkwali-
teit. Cognitieve gedragstherapie zou in dit opzicht een oplossing kunnen
betekenen, temeer omdat de slapeloosheid de bijwerkingen van de
kankerbehandeling nog kan verergeren.
nachts langer dan een half uur wakker, wordt 's morgens een half uur
te vroeg wakker, kan moeilijk inslapen). Het is een typisch symptoom
van chemotherapie, los van de factoren die worden geassocieerd met
de kankerdiagnose. Drie van de vier kankerpatiënten lijdt aan slapeloos-
heid, dat is 3 keer meer dan in de algemene bevolking. Het symptoom
is niet alleen schadelijk (2) omdat het de levenskwaliteit aantast, maar
ook omdat het het immuunsyteem nog meer ontregelt. Dat blijkt uit de
verhoogde productie van interleukine-6, TNF-alfa en CRP. Slapeloosheid
kan bovendien ook de oorzaak zijn van humeurschommelingen (depres-
sie, angst). Ze vermindert de energie en veroorzaakt vermoeidheid en
denk- en concentratiestoornissen.
heid geen verergerende factor is als ze snel wordt behandeld. Enkele
eenvoudige tips (zie inzet) en een korte behandeling (2-3 weken) met
langwerkend benzodiazepine* om het verslavingsrisico te beperken,
kunnen helpen als de slapeloosheid zich voordoet in het tweede deel
van de nacht. Benzodiazepine vermindert ook de angst bij het ontwa-
ken. Bij geïnduceerde slapeloosheid kan de patiënt overschakelen op een
benzodiapzepine met een zeer korte werkingsduur of nog een andere
rekening houdend met de psychiatrische comorbiditeit.
*Langwerkende benzodiazepines zijn: clobazam, clonazepam, clorazepaat, cloxazolam, diazepam, fl unitrazepam,
fl urazepam, ethyl lofl azepaat, nitrazepam, nordazepam, prazepam en tetrazepam (Referentie: Répertoire
commenté des médicaments 2011, CBIP).
1.
Study.JClinOncol.2011Aug8.[Epubaheadofprint].
inPatientsWithCancer:UniversityofRochesterCancerCenterCommunityClinicalOncology
Program.JClinOncol2010;28(2):292-8.
vermoeidheid, verminderde levenskwaliteit en sommige geneesmiddelen zoals chemotherapie. In de internationale literatuur
duikt steeds vaker de notie `symptoomgroepen' op, die wijst op een verband tussen al deze verschillende ongemakken voor de
patiënt. Zo blijkt althans uit een recent overzichtsartikel van Josée Savard (universiteit van Laval, Québec) (1).
VErMoEidhEid En SLaapStoorniSSEn
tE oVErWinnEn
om weer naar bed te gaan.
VaaK ondErSChat
ook dat SSRI's en SNRI's de typische depressies en vermoeidheid van
kankerpatiënten kunnen voorkomen of verlichten. Zeer angstige patiënten
zijn vaak geholpen met neuroleptica met angstwerende eigenschappen
(bijvoorbeeld tiapride). Deze middelen zijn interessant in de ambulante
praktijk. In ziekenhuizen wordt vooral 's nachts vaak doorlopend midazolam
gebruikt als de andere behandelingen niet volstaan. De dosis hangt af van
de intensiteit van de angst en van het feit of tegelijk nog andere psychotrope
middelen worden gebruikt.