pressie bij de ziekte van Parkinson werd
niet voldoende onderzocht in ge-
controleerde studies.
ling van depressie bij de ziekte van Par-
kinson (13,14), maar de resultaten in die
populatie zijn nog niet overtuigend.
Over het algemeen werd de rTMS vooral
toegepast op de linker dorsolaterale pre-
frontale cortex (DLPFC). In verschillende
landen waaronder Canada en de VS is
hoogfrequente rTMS over de linker
DLPFC goedgekeurd bij medicatieresis-
tente depressie. We vermelden daarbij
dat in de VS de generische procedure
van TMS niet goedgekeurd is bij depres-
sie. In oktober 2008 heeft de Ameri-
kaanse Food and Drug Administration
(FDA) het gebruik van één specifiek
toestel (NeuroStar TMS Therapy
tolerantie van dat TMS-toestel werden
onderzocht bij de acute behandeling van
depressie in engere zin bij patiënten die
niet hadden gereageerd op een behan-
deling met antidepressiva. In een ge-
randomiseerde, placebogecontroleerde,
dubbelblinde studie van 6 weken met
rTMS in monotherapie voor depressie
werd aangetoond dat die behande-
ling veilig en doeltreffend is (15).
Bij analyse van de voorspellers van res-
pons werd aangetoond dat de beste res-
pons op TMS werd verkregen bij patiën-
ten die geen baat hadden gevonden bij
behandeling van de huidige episode met
antidepressiva in een adequate dosering
en gedurende voldoende lange tijd (16).
Dat zijn de patiënten voor wie de FDA
(NeuroStar
pressie en apathie bij allerhande ziekte-
toestanden, is het cingulum anterius.
Volgens gecombineerde TMS/PET-stu-
dies heeft stimulering ter hoogte van de
bloedstroom naar die zone (17).
Bovendien zou het kunnen dat de afgifte
van dopamine in de nucleus caudatus
bijdraagt tot de werkingsmechanismen
van prefrontale rTMS en zou dat invloed
kunnen hebben op de depressie (18).
fysiologische basis voor rTMS
bij de ziekte van Parkinson
de mens zijn nog niet duidelijk.
Theoretisch zijn echter meerdere mecha-
nismen mogelijk en die worden gedeel-
telijk ondersteund door de beschikbare
experimentele gegevens. Ze bieden ook
een rationale voor de relevantie van ap-
plicatie van rTMS bij de ziekte van Par-
kinson als methode om de hersenactivi-
teit te beïnvloeden.
TMS
zeer intense stroom af door een geïsoleer-
de stimulerende spoel. Dat creëert een
magnetisch veld loodrecht op de spoel,
dat weinig afgezwakt door de schedel en
de hersenen dringt. Het magnetische
veld bereikt een maximum van ongeveer
1,5-2 Tesla in ongeveer 100µsec en dooft
dan volledig uit (19).
elektrische stroom induceert onder de
spoel, die qua duur en amplitudo verge-
lijkbaar is met een gewone elektrische
stimulator die wordt gebruikt om peri-
fere zenuwen te activeren.
Ronde spoelen kunnen verhoudingsge-
wijs meer energie transfereren. Achtvormige
spoelen creëren een meer gefocust veld,
waarbij de maximale stroom wordt afge-
geven op de intersectie tussen de twee
ronde componenten (20).
variëren. Eenmalige magnetische pulsen
op de hersenen blijken geen langdurige
effecten te hebben. Applicatie van multi-
pele pulsen, repetitieve TMS (rTMS) ge-
naamd, heeft effecten op de hersenen
die langer aanhouden dan de duur van
de eigenlijke stimulering.
de exciteerbaarheid van de cortex (21).
Laagfrequente rTMS ( 1Hz) vermindert
de exciteerbaarheid van de cortex (22).
De veranderingen die voortvloeien uit
die hoog- en laagfrequente stimulering,
resulteren in een langdurige potentiëring
of remming (23).
in het behandelde gebied van de herse-
nen veranderen en zou dus invloed
kunnen hebben op het focale corticale
niveau van exciteerbaarheid. Die modu-
lerende effecten kunnen de exciteer-
baarheid in de doelstreek van de cortex
verhogen of onderdrukken naargelang
de toegepaste stimuleringsparameters (24).
Een mogelijk lokaal mechanisme is een
normalisering van abnormale prikkel-
baarheid van het lokale corticale circuit
door rTMS. Dat is echter waarschijnlijk
niet de enige verklaring voor de gunstige
motorische (en andere) effecten van
meerdere sessies van rTMS (25).
tische veld met de afstand tot de spoel,
blijft de directe stimulering beperkt tot
de oppervlakkige corticale zones. Lokale
modulerende
leid via specifieke neuronale netwerken
naar geconnecteerde afgelegen streken en
zouden dus indirect andere zones van de
hersenen kunnen beïnvloeden (26).
Modulatie van de lokale hersenactiviteit
en de daaruit voortvloeiende verschui-
vingen in de activiteit van het netwerk,
kunnen een verklaring vormen voor the-
rapeutische effecten bij allerhande aan-