background image
84
l
Neuron
·
Vol 16
·
Nr 3
·
2011
Klinisch en radiologisch feno-
type van mutaties van het
COL-4A1-gen
Het fenotype van aandoeningen van
COL4A1 in de humane pathologie lijkt
sterk op het fenotype bij muizen.
Tot nog toe zijn twaalf families met een
autosomaal dominante transmissie en
één sporadisch geval gerapporteerd
(Tabel 2) (5, 6, 9-21). De eerste gevallen
waren familiale vormen van porencefa-
lie. Het spectrum van aandoeningen ten
gevolge van COL4A1 werd daarna uitge-
breid met de beschrijving van aantasting
van de kleine hersenvaten met een CVA
op jonge leeftijd, vooral hersenbloeding,
en oogaantasting. Het laatste fenotype is
het HANAC-syndroom (Hereditary An-
giopathy with Nephropathy, Aneurysms
and muscular Cramps
), dat niet alleen
cerebrovasculaire, maar ook systemi-
sche klinische afwijkingen veroorzaakt
(19-21). Er bestaan overlappingen tussen
deze drie fenotypes, die bepaalde feno-
typische trekken gemeen hebben.
Familiale vormen van porence-
falie en microangiopathie van
de hersenen
Porencefalie wordt gedefinieerd als een
prenatale of neonatale holte gevuld met
vocht, die in verbinding staat met de la-
terale ventrikels.
Type I-porencefalie is te wijten aan ver-
schillende destructieve letsels van de
hersenen en wordt gewoonlijk gediag-
nosticeerd tijdens de kinderjaren. Vaak
vertonen die kinderen een ernstig neuro-
logisch beeld. Bij genetisch onderzoek
van bepaalde familiale vormen van auto-
somaal dominante type I-porencefalie,
werd een verband met chromosoom 13q
gevonden en daarna werd aangetoond
dat ze worden veroorzaakt door muta-
ties van het COL4A1-gen (5, 10).
Neurologische fenotypes die te wijten
zijn aan COL4A1:
· zijn tot nu toe vooral gevallen van
familiale porencefalie met microan-
giopathie van de hersenen;
· maar er bestaat ook een fenotype
met alleen een microangiopathie
van de hersenen met CVA zonder
klinische of radiologische porence-
falie.
Bij beide fenotypes zijn er geen sympto-
matische systemische afwijkingen buiten
aantasting van het oog.
Bij de autosomaal dominante vormen
van porencefalie is er minstens één fami-
lielid met een symptomatische porence-
falie.
De klinische expressie is ernstig en uit
zich gewoonlijk kort na de geboorte of
tijdens de eerste levensjaren in de vorm
van:
· vroeggeboorte, neonataal lijden,
· hydrocefalie, psychomotorische ach-
terstand,
· infantiele hemiparese en/of epilepsie.
Beeldvorming van de hersenen toont de
porencefale holte. Bij twee te vroeg ge-
boren pasgeborenen met een mutatie
van COL4A1 werden bij MRI en echo-
grafie van de hersenen pre- en neonatale
Mutatie
MAC
Porencefalie
CVA
Intracraniale
Oogafwijkingen
Nefropathie
Ref.
exon
(type)
aneurysmata
Krampen
(aminozuur)
1-
+
+
+ (?)
±*
?
-
9, 11
24 (p.G498V)
+
-
+ (HI)
+
Kronkelige RA
+
19-21
25 (p.G519R)
+
-
-
+
Kronkelige RA
+
19-21
25 (p.G528E)
+
-
-
+
Kronkelige RA
+
19-21
25 (p.G562E)
+
+
+ (ICB)
Kronkelige RA
-
6, 14, 16
29 (p.G720D)
+
+
+ (HI)
±*
Axenfeld-Rieger
-
17
Cataract
29 (p.G749S)
?
+
-
-
?
-
5, 10
30 (p.G755R)
+
-
+ (ICB)
±*
Cataract
-
18
31 (p.G805R)
+
+
+ (ICB)
-
Cataract
-
15
39 (p.G1130D)
+
+
+ (?)
-
?
-
9, 11
43 (p.G1236R)
+
+
+ (ICB)
-
Kronkelige RA
-
5, 12
Cataract
48 (p.G1423R)
+
+
-
-
?
-
11
50 (p.G1580R)
+
+
+ (ICB)
-
-
-
13
MAC: microangiopathie van de hersenen; ICB: intracraniale bloeding; HI: herseninfarct; RA: retinale arterioli. *1 enkel lid van deze families had een
intracraniaal aneurysma, er waren 2 gevallen van aneurysma van de carotis en 1 geval van aneurysma van de arteria basilaris.
Tabel 2: Mutaties van COL4A1 en daarmee samenhangend fenotype.