background image
104
YEME BOZUKLUKLARI
Yeme bozukluklar> insanlar>n %1-3'ünde görülmektedir. Bu bozukluklar a¤>rl>kl> ola-
rak kad>nlarda oluflur; anoreksiya nervoza ve bulimia %95'i kad>n ve t>k>n>rcas>na ye-
me bozuklu¤u %60'> kad>nd>r. Her ne kadar da eskiden Beyaz >rk>ndan kad>nlarda da-
ha s>k görüldü¤üne inan>lsa da yeme bozukluklar> genifl etnik ve sosyo-ekonomik ke-
simlerden kad>nlar> etkilemektedir. Yeme bozukluklar> tüm dünyada görülse de özel-
likle bat>laflm>fl endüstriyel toplumlarda görülme s>kl>¤> daha fazlad>r. Baz> epidemiyo-
lojik çal>flmalarda göç, modernleflme, kentleflmenin riskle ba¤lant>l> oldu¤unu saptan-
m>flt>r. Yeme bozukluklar>n>n etiyolojisinin genetik, psikolojik ve çevresel olmak üze-
re birden çok etkene ba¤l> oldu¤u görülür.
Yeme bozukluklar>nda belirtiler genellikle fenomenolojik olarak örtüflebilir ve has-
talar s>kl>kla bir tan>sal s>n>flamadan di¤erine geçifl yapabilir. Tedavi yaklafl>mlar> bo-
zukluklar aras>nda farkl>l>k gösterdi¤inden, tan>y> mümkün oldu¤u kadar netlefltirmek
temel gerekliliklerdendir. Klinik olarak önemli derecede bozulmufl yeme gösteren has-
talar>n yaklafl>k yar>s> atipik özelliklerle ya da baflka türlü adland>r>lamayan yeme bo-
zuklu¤u (BTA YB) ile uyumlu k>smi sendrom bozukluklar> ile baflvurmaktad>r.
Yeme bozuklu¤u olan bireyler tedavi aray>fl>nda olmad>klar> ve belirtilerini aç>kla-
makta isteksiz olduklar>ndan klinik ortamda bulunsalar bile hastal>klar> y>llarca sap-
tanmadan devam edebilir. Hastalar genelde tan> almadan önce yeme bozukluklar>yla
5-7 y>l birlikte yaflam>fl olurlar. Ço¤u hasta yeme bozukluklar>n> kendilerine saklarlar
ve etkin bir flekilde belirtilerini bir seyir izler, gizlerler böylelikle tan> koyulmas>n> zor-
laflt>r>r.
Anoreksiya nervoza ve bulimia tan>l> bireylerin %50'si tamamen iyileflir. %30'u k>s-
men iyileflirken, %20'si kronikleflir. T>k>n>rcas>na yeme bozuklu¤u olan bireylerin ak>-
beti biraz daha umut vericidir. Anoreksiya için y>ll>k ölüm oran> %0.6 olup ayn> yaflta
olan ve psikiyatri klini¤inde yatarak tedavi gören kad>n hastalardaki oran>n iki kat>d>r.
A N O R E K S < Y A N E R V O Z A
Anoreksiya Nervoza normal beden a¤>rl>¤>n> korumay> reddetme, beden imaj>ndan du-
yulan derin rahats>zl>k, amans>zca zay>fl>¤>n peflinde olma ile karakterizedir. Bireyler
diyetlerini bilerek k>s>tlarlar. Tipik olarak, hastal>k tehlikeli zay>fl>k seviyesine ilerle-
yinceye kadar ifltahlar> normal düzeydedir ve o seviyeden sonra yemek onlara zor gel-
meye bafllar. Yeme¤e ve egzersize karfl> tutumlar> afl>r> derecede çarp>k bir hale gelir an-
cak psikotikleflmez. Yapt>klar> rutin egzersiz, yaralanmaya sebep olacak kadar afl>r>
miktarda ve törensel bir hal alabilir. Hastal>k s>kl>kla y>llarca gizli tutulur ve tedaviye
kilo alma korkusu nedeniyle karfl> koyulur. Bireysel kendilik de¤erleri zay>f kalma ye-
teneklerine dayan>r. Anoreksiyal> hastalar k>s>tlay>c> tip ile t>k>n>rcas>na yeme ç>kartma
tipi olmak üzere de¤iflkenlik gösterebilir.
Anoreksiya nervosa %1 yaflam boyu görülme s>kl>¤> ve %3 erkeklerde görülme s>k-
l>¤> ile en seyrek görülen yeme bozuklu¤udur. Kad>nlar, hastalar>n %95'ini oluflturur.
Ortalama bafllang>ç yafl> 17 olup bafllang>ç yafl> 12 ve18 yafllar>nda iki kez zirve yapar.
Nadiren 40 yafl>ndan sonra bafllar. Ergenlik öncesi bafllang>ç daha ciddidir; ergenlikte
bafllamas> daha iyi prognozla iliflkilidir.
l sonra sadece %40 oran>ndad>r. Kiflilerin %20'sinde baflka bir ma-
jor psikiyatrik bozukluklar (örn. fiizofreni, duygudurum bozuklu¤u, kiflilik bozuklu-
¤u, madde kötüye kullan>m>) ortaya ç>kar. Hastal>k sürecinde ataklar belirgin yer tu-
tar. 5 y>ll>k hastal>k sürecinde hastalar anoreksia nervoza k>s>tlay>c> tipten t>k>n>rcas>na
yeme-ç>kartma tipine ve sonras>nda bulimia nervozaya kayabilir.
Bir y>lda gözlemlenen (elektrolit dengesizli¤i, kalp yetmezli¤i veya intihar) ölüm
oran> %0.5-1.0 olup bu oran genel toplumdaki eflleflmifl yafl>tlar>ndakinden 12 kat da-
ha yüksektir. Anoreksiya nervoza tüm psikiyatrik bozukluklar aras>nda ölüm oran> en
yüksek bozukluktur. yükselmifl olup, ölümlerin %25'ini içerir.
PS