psikiyatri yeterlik Page 29

Tarihsel aç>dan, Ruhsal Bozukluklar>n Tan>sal ve Say>msal El Kitab> (DSM) terimi olan
kiflilik bozukluklar> baflka herhangi bir yere uymayan çeflitli psikiyatrik durumlarla efl
anlaml> olarak kullan>lm>flt>r. Bununla birlikte 4. bask>s>nda (DSM-IV) board s>navla-
r>nda s>kl>kla sorulan 10 özgül kiflilik bozuklu¤u listelenmifltir.

Kiflilikle ilgili Nörotisizm, D>fla dönüklük, Aç>kl>k, Uyumluluk ve Sorumluluk flek-

lindeki befl-faktörlü model gibi "özellik modelleri"nin de oldu¤u birbiriyle yar>flan pek
çok model vard>r. Bu modellerin pek ço¤u, güvenilir ve birbiriyle minimal düzeyde ör-
tüflen kategori özelliklerine ulaflabilmek için faktör analizi ad> verilen bir istatistiksel
yöntem kullan>r. Bu modelleri kullananlar yap>land>r>lm>fl özellik kategorilerinin do¤al
kategorileri temsil etme e¤iliminde oldu¤unu iddia ederler. DSM'nin gelecek bask>la-
r>nda II. Eksen bozukluklar> kategorilerden çok spektrum düzeyinde tan>mlanabilir.

Psikodinamik düflünen ruh sa¤l>¤> profesyonelleri kiflili¤i de¤erlendirmek için pro-

jektif testleri kullanabilir. Bu testler hastalar>n verdi¤i yan>tlar>n onlar>n bilinçd>fl> dü-
flünce ve duygular>na dair içgörülerini içerdi¤ini varsayar. S>kl>kla kullan>lan baz> pro-
jektif testler afla¤>da verilmifltir:

1. Rorschach Mürekkep Lekesi Testi: denekler bir mürekkep lekesinde gör-

düklerini tan>mlarlar. Yan>tlar kiflilik özelliklerini ve düflünme örüntüsünü be-
lirtebilir.

2. Bir

kiflinin kendine bak>fl>n> belirtebilir.

3. Tematik Alg> Testi (TAT): Deneklere çeflitli resimler gösterilir. Her bir resim

hakk>nda bir hikaye anlatmalar> istenir. Hikayeler dene¤in davran>flsal motivas-
yonlar>n> yans>tabilir.

4. Cümle Tamamlama Testi (CTT): Deneklerden verilen cümleleri tamamlama-

lar> istenir. Yan>tlar düflünme paternlerini yans>tabilir.

5. Kelime Ça¤r>fl>m Tekni¤i: Deneklerden, testi yapan kifli taraf>ndan verilen ke-

limelere yan>t vermesi istenir. CTT'ye benzer bir flekilde yan>tlar düflünme örün-
tüsünü yans>tabilir.

Kiflilik bozukluklar> afla¤>da belirtilen 3 kategoriye ya da bilinen di¤er flekliyle "kü-

meye" ayr>l>r:

A kümesi: fiizoid, fiizotipal, Paranoid
B kümesi: Borderline, Narsisistik, Histriyonik, Antisosyal
C kümesi: Ba¤>ml>, Çekingen, Obsesif-Kompulsif
Pek çok kifli bu kümeleri s>ras>yla "tuhaf", "ç>lg>n" ve "kayg>l>" olarak tan>mlar.
Kiflilik bozukluklar> bafllang>çta Anna Freud'un savunma mekanizmalar> kavram>n-

dan temel alm>flt>. Bununla birlikte bugünkü düflünce kiflilik bozukluklar>n>n çocuk-
luk deneyimlerince flekillenen ve eriflkinlikte oturan özellikleri temsil etti¤i yönünde-
dir. Kiflilik bozukluklar>nda gidifl ve prognoz kifliye göre de¤iflir. Genetik yatk>nl>k da
yaflam deneyimleri de önemli etkenlerdir. Psikoterapinin rolü tart>flmal>d>r. Bu bozuk-
luklar>n yayg>nl>¤> net olmamakla birlikte pek çok kaynakta genel populasyonun %1-
3'ünün bir kiflilik bozuklu¤unun DSM-IV kriterlerini karfl>lad>¤> belirtilmektedir.

DSM kiflilik bozukluklar>n> sosyal ve kiflileraras> yetersizliklerin yayg>n paterni ola-

rak tan>mlar. Bu yetersizlikler en az>ndan erken eriflkinlik dönemlerinden bu yana
mevcut olmal>d>r. I. Eksen bozukluklar> baz> aç>lardan kiflilik bozukluklar> özellikleri-
ni and>rabilir. Bu nedenle bir klinisyen, flizofreni ya da duygudurum bozukluklar> gi-
bi olas> komorbid psikiyatrik durumlar>n rolünü de hesaba katmal>d>r.

B Kümesi;
Banaha

Borderline
Narsisistik
Histrionik
Antisosyal