BÖLÜM 21 Enflamatuvar, İmmun Aracılı ve Sistemik Hastalıklarda Nöropsikolojik Bulgular Dr. Serkan Özakbaş MULTİPL SKLEROZİS AKUT DİSSEMİNE ANSFALOMİYELİTİS (ADEM) SARKOİDOZ SİSTEMİK LUPUS ERİTEMATOZUS SJÖGREN SENDROMU BEHÇET HASTALIĞI ROMATOİD ARTRİT PEDİATRİC AUTOİMMUNE NEUROPSYCHİATRİC DİSORDERS ASSOCİATED WİTH STREPTOCOCCAL İNFECTİONS (PANDAS) SYDENHAM KORESİ HAŞİMOTO ANSEFALİTİ YİNELEYEN POLİKONDRİT PRİMER SANTRAL SİNİR SİSTEMİ ANJİİTİ (PSSA) SİSTEMİK VASKÜLİTLER LİMBİK ANSEFALİT ERDEHEIM-CHESTER HASTALIĞI BİLATERAL VESTİBÜLOPATİ (BV) MULTİPL SKLEROZ Multipl skleroz (MS) genç erişkinlerde kalıcı engelliliğe neden olabilen nörolojik hastalıklarda birinci sırada yer alan, beyin ve spinal kordta demiyelinize alanlarla karakterize bir hastalıktır. Her ne kadar başlangıçta enflamatuvar süreç baskın olsa da giderek hastalık ilerler ve dejeneratif süreç baskın hale gelir. Böylece, tanımlanan lezyonlarda, hastalığın başından itibaren aksonal hasar da gösterilebilir. Etiyolojisi kesin olarak bilinmese de çevresel etmenlerin katkısıyla belirginleşen immünolojik ve genetik etmenlerin rol oynadığı kabul edilir. Plakların yaygın dağılımı; motor, sfinkter, duysal, görsel, denge ile ilgili ve bilişsel tutuluma neden olur. Bilişsel tutulum son 20-25 yılda ilgi çekmeye başlamıştır. Oysa uzun yıllar boyunca hem hastalar hem de hekimlerinin yakın ilgisi fiziksel engellilik üzerine yoğunlaşmıştır. Çünkü fiziksel engellilik görünürlüğü olan ve zaman içinde ilerlemesi gösterilebilen bir durumdur. Hastanın bağımsız hareketini engelleyici niteliği belirgindir. Oysa son yıllarda bilişsel bozukluğun MS’te sanılandan daha çok engelliğe neden olduğu ve sosyal yaşam ve iş yaşamı üzerine etkisinin hastaları zor durumda bırakabileceği anlaşılmıştır (Honarmand et al., 2011). Yine son yıllarda çok önem verilen yaşam kalitesi temelinde de ciddi sorunlara neden olmaktadır (Rao et al., 1991). Son yıllardaki yoğun çalışmalar MS’te bilişsel tutuluma ilişkin yoğun bilgi birikimi sağlamasına karşın; bilişsel tutulumun patolojik temeli, değerlendirmede kullanılması gereken yöntemler ve sağaltım konusunda fiziksel tutulum kadar yol kat edildiği söylenemez. 537