364 Klinik Nöropsikoloji ve Nöropsikiyatrik Hastalıklar oluşur. Yaş büyüdükçe soyut algı ve düşünce gelişir. Kavramsallaştırma ile ilgili bozukluklarda somut düşünme en sık ortaya çıkan bulgudur. Hastalar, şahıslar, fikirler ve olaylarla ilgili genellemeler yapamaz, kategorileri kullanamazlar, işlemsel kuralları, genel prensipleri uygulayamazlar. Bunların sonucunda, gerekli ile gereksizi, alakalı ile alakasızı, uygun olanla uygunsuz olanı ayırt edemezler (Leza, 2004). Bu da mesleki, evle ilgili, sosyal yaşamla ilgili yaşam aktivitelerinin bozulmasına, yüzeyelleşmesine, problem çözme zorluklarına neden olur. Kavramsallaştırma fonksiyonunu ölçen testlerin çoğu somut düşüncenin araştırılması temelinde düzenlenmiştir. Kavram oluşturmada beynin birçok kısmı görev alır. Nöronal ağın işlevidir. Bu nedenle korteksin özel bir alanının hasarından çok herhangi bir alanın hasarında kavram oluşturma ve akıl yürütme bozuklukları ortaya çıkabilir (Luria, 1966). Kavramsal aktiviteler için; algıları organize eden sistemin sağlam olması, öğrenilen materyalin iyi depolanması ve kolayca hatırlanması, kortikal ve subkortikal bağlantıların bütünlüğü, aynı zamanda iki ya da daha fazla materyalin işlenme kapasitesi ve kognitif aktivitenin davranışa dönüşmesi, kavramsal deneyimleri davranışa çevirmek için santral kortikal aktivite ile yeterince entegre yanıt modalitelerinin olması, çıktının sürekli monitorizasyonu ve modülasyonu için iyi işleyen geribildirim yanıt sisteminin olması gerekir (Lezak, 2004). Akıl yürütme, sözlük anlamı olarak, sonuç çıkarma veya muhakeme oluşturmak için bir şey hakkında mantıklı düşünme işlemi olarak tanımlanmaktadır. Düşünme, biliş ve zeka ile ilişkilidir. Tümden gelimli, tümevarımsal ve benzetme olmak üzere 3 tip akıl yürütme vardır. Tümden gelimli, genel bir doğrudan yola çıkarak genel ya da özel bir çıkarım yapmaktır. Tümevarımsal akıl yürütme özel veya tekil önermelerden genel bir sonuç çıkarmadır. Benzetme, ortak özellikleri olan 2 şeyden birinde olan bir başka özelliğin diğerinde de olduğu sonucunu çıkarmaktır (Lohman, 2009). Kavram oluşturma testleri, düşüncenin akıl yürütme, soyutlama ve problem çözme yönlerini ölçer (Howieson, 2008). Sözel ve görsel formatta kavram oluşturma testleri vardır. Atasözlerinin yorumu, kelimeler ile ifade edilen nesneler, kavramlar arasındaki benzerliklerin, farklılıkların tanımlanması temelinde düzenlenmiş testler sözel kavram oluşturma testleridir. Görsel formatta ise birçok bataryaya ait guruplama, sınıflama ve sembol pattern testleri mevcuttur. Akıl yürütmeyi ölçen testlerin de sözel ve görsel formatları vardır. Sözel formatta olan testler; anlama, hikayelerden sonuç çıkarma, gariplikleri ayırtetme, cümle tamamlama ve cümle düzenleme gibi testleri içerir. Görsel formatta ise; şekil tamamlama, şekil düzenleme, matriks problemleri gibi testler vardır. Daha özgül ve kantitatif testler de vardır SÖZEL KAVRAM OLUŞTURMA TESTLERİ Atasözleri Atasözleri yorumlaması; somut kavramların soyutlaştırılması ve mecazi anlamlara dönüştürülmesi ile ilişkili düşünme yollarını değerlendirmede kullanılmaktadır. Soyutlaştırma ve mecaz anlama, kavram oluşturma ile ilgili bozukluklarda etkilenmektedir. Piaget’in bilişsel gelişim evrelemesine göre, soyut düşünme, mecazi anlama gibi kavramsal beceriler 12-18 yaşları arasında oluşmaktadır (Piaget, 1923). Van Lanceker’a göre soyut düşünme kognitif becerilerin en üst düzeyini oluşturmakta ve atasözleri yolu ile değerlendirilebilmektedir. Kişinin atasözünü uygun yorumlaması için nonliteral öğelerin bilinmesi, gramerin iyi olması, sözel ifade , metalinguistik ve kognitif yeterlilik gereklidir (Van Lancker, 1990). Yaşlıların atasözlerine çok aşina olması, bazen kavramsal bozukluk olmasına rağmen, bu bozukluğun saptanmasına olanak vermeyebilir. Buna karşılık atasözlerine aşina olmayan gençlerde gerçek anlamda verbal soyut düşünmeyi ölçebilir (Lezak, 2004). Wechsler testleri, Stanford-Binet ölçeklerinin L-M baskıları ve mental durum değerlendirme ölçekleri atasözü yorumlama maddelerini içermektedirler (Lezak, 2004). Atasözleri testlerinde skorlama genellikle 3 puanlama sistemi üzerinden yapılır. Uygun soyut anlam bilinirse “2”, somut anlamı söylenirse “1” puan, yanlış yorumlanırsa “0” puan verilir.