BÖLÜM 9 Dil İşlevleri ve Testleri Dr. Funda Atamaz Çalış AFAZİYE GİRİŞ Normal Konuşma Afazi Afazik Hastaya Yaklaşım TÜRKÇE GELİŞTİRİLMİŞ TESTLER Gülhane Afazi Testi Ege Afazi Testi Afazide Dil Değerlendirme Aracı (ADDA) LİSAN FONKSİYONLARI Lisan Fonksiyonlarının Değerlendirilmesi Yatak Başı Değerlendirme Tarama Testleri Tanısal Değerlendirme Tanımlayıcı Değerlendirme Progresyon Değerlendirme DÜNYADAKİ AFAZİ TESTLERİ Boston Ağır Afazi Değerlendirmesi Boston Diagnostik Afazi Değerlendirmesi Boston İsimlendirme Testi Dil Esaslarının Klinik Değerlendirmesi Günlük Yaşamda İletişim Yetenekleri Kontrollü Sözlü Kelime Çağrışımı Multilingual Afazi Değerlendirmesi Bezelye Resmi Kelime Dağarcığı Testi Simge testi (Token Test) TÜRKİYE’DEKİ AFAZİ BATARYALARI Türkçeye Çevrilmiş Testler Frenchay Afazi Tarama Testi Western Afazi Bataryası AFAZİYE GİRİŞ Normal Konuşma Normal konuşma oldukça kompleks bir olay olup normal konuşma için beyindeki bir çok bölgenin ve bölgeler arası iletişim ağının sağlam olması gerekmektedir. Otuz sene öncesine kadar normal konuşma merkezi olarak sadece Broca ve Wernicke alanları bilinirken 1980’lerde fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMR) ve positron emisyon tomografi (PET) gibi görüntüleme araçlarının kullanılmaya başlanmasıyla normal konuşma anatomofizyolojisi çok daha iyi ve daha ayrıntılı bir şekilde anlaşılmıştır. Normal konuşma fazları Şekil 1’de özetlenmiştir. Normal konuşma, volunter frontolimbik sistem aracılığıyla affektif ve kognitif inputların konuşma isteğini tetiklemesi ve bu isteğin üst merkezlere mesaj olarak gönderilmesiyle başlar. Bu mesajla birlikte temporal ve parietal lob ile Broca alanı ve çevresinin görev aldığı sintaktik (söz dizimi kuralları), morfolojik ve fonolojik (ses bilimi) planlama devreye girer. Bir yandan konuşmanın içeriği ile ilgili faktörler, bir yandan temel motor becerilerin kazanımıyla internal bir feedback arkı meydana gelir. Planlama evresindeki her bir ses için organizasyon ve interartikülatuar senkronizasyon gelişimiyle konuşmanın motor programlama evresi meydana gelir. Bu evrenin başarıyla sonuçlanabilmesi için Broca ve Wernicke alanı, premotor korteks, pariyetal bölge ve suplementar motor alanın sağlam olması gerekmektedir. Bu fazın sonunda glottal kapanma ve vokal kordda lifting başlar ve bunlara dudak hareketleri eşlik eder. Buraya kadar olan hasarlanmalarda dil işlevlerinin bozulması başka bir deyişle afazi ortaya çıkmaktadır. 287