BÖLÜM 16 Alzheimer Hastalığı ve Diğer Demanslarda Kullanılan Ölçekler Dr. Ayşın Noyan KOGNİSYON DEĞERLENDİREN NÖROPSİKOLOJİK TEST VE ÖLÇEKLER ADAS-Cog Mini Mental State Examination (MMSE) Blessed Demans Ölçeği Mattis Demans Değerlendirme Ölçeği Saat Çizme Testi Neuropsychiatric Inventory (NPI) Cornell Depresyon Ölçeği Geriatric Depression Scale (GDS) (Geriyatrik depresyon ölçeği) İŞLEVSELLİĞİ DEĞERLENDİREN ÖLÇEKLER Instrumental Activities of Daily Living Scale (IADL) Interview for Deterioration in Daily Living Activities in Dementia (IDDD) AMTS (Abbreviated Mental Test Scale) (Kısaltılmış Mental Test Ölçeği) Severe Impairment Battery (SIB) CIBIC-plus (Clinical Interview-Based Impression of Change with Caregiver) ve CIBIS-plus (Clinician Interview-Based Impression of Severity with Caregiver ) GLOBAL DEĞERLENDİRMELER VE BAKIM VERENLERİ DEĞERLENDİREN ÖLÇEKLER Clinical Dementia Rating (CDR) (Klinik demans evreleme ölçeği) Global Deterioration Scale (GDS) (Global yıkım ölçeği) Functional Assessment Staging (FAST) (Fonksiyonel Değerlendirme Evrelemesi) Burden Interview (Külfet Ölçeği) DAVRANIŞSAL VE RUHSAL BELİRTİLERİ DEĞERLENDİREN ÖLÇEKLER BEHAVE-AD Demans tanısı, detaylı alınmış klinik öykü ve dikkatli bir klinik değerlendirme ile konur. Bu konuda eğitimli biri tarafından yapılan klinik görüşmenin yerini alabilecek herhangi bir tanı yöntemi/aracı bulunmamaktadır. Tanı koymadaki bu özellik, demansı değerlendiren ölçekleri klinisyene yardımcı ve yol gösterici olmaları nedeniyle özel ve önemli bir konuma getirmiştir. Ölçekler tanı koydurucu araçlar olmaktan çok, hastanın kapsamlı bir şekilde taranması, hangi alanlarının fazlasıyla etkilendiğinin ortaya konması, hastanın ve hastaya verilen sağaltımın izlenmesi açısından önemlidirler. Demans, nöropsikiyatrik bir klinik görüntü sergiler ve bilişsel, davranışsal, psikolojik ve işlevsellik alanlarını etkiler. Nöropsikiyatrik bir görünüme sahip olmasından dolayı hastanın psiko-sosyal yapısından etkilenir. Bazı hastalar semptomlarını dile getirme eğilimi gösterirken, bir kısmında bu eğilim görülmez, bellek veya davranış sorunları bedensel bir belirti olarak ifade edilebilir; ya da üst düzey eğitimli birisi unutkanlıktan yakınmasına karşın, uygulanan standart test ve ölçeklerde bir bellek sorunu yokmuş sonucu verebilir. İdeal bir ölçek, pratik, kolay ve ekibin tüm üyeleri tarafından kullanılabilir olmalı, az zaman almalı, araştırmalarda yaygın olarak kullanılmakta olmalı ve bilimsel kanıtları kapsayan özelliklere sahip olmalıdır. Örneğin araştırmalar için yapılandırılmış bir ölçeğin (ADAS-Cog gibi) rutin değerlendirmede kullanılması oldukça güç ve zaman alıcıdır. Yaygın şekilde kullanılan MMSE (Mini Mental Scale Examination) ise ayrıntılı bir sonuç verme veya bir tedavinin etkinliğini değerlendirmede yetersiz kalabilmektedir. Okuyucuya bir fikir vermesi açısından ölçekler ve kullanım alanları Tablo 1’de gösterilmiştir. 433