98 Klinik Nöropsikoloji ve Nöropsikiyatrik Hastalıklar Oryantasyon (yönelim), yani kişinin çevresindekilerle bağlantılı olarak kendinden haberdar olması, dikkat, algılama ve belleğin tutarlı ve güvenilir biçimde bütünleştirilmesini gerektirir. Algı veya bellek fonksiyonlarının belirli bozuklukları oryantasyonda spesifik defektlere yol açabilirler; dikkat ya da depolamanın (retansiyon) ılımlı ya da geçici problemlerinden daha fazlasının, oryantasyonda global bir bozuklukla sonuçlanması olasıdır. Çok sayıda farklı mental aktivitelerin sağlamlığına ve bütünlüğüne bağımlılığı, oryantasyonu beyin disfonksiyonunun etkilerine son derece açık hale getirmektedir. Oryantasyon defektleri beyin hastalığının en sık rastlanan semptomlarındandır ve bunlardan da zaman ve yerden haberdarlıkta bozulma en sıktır; bu durum dikkat veya depolamanın (retansiyon) anlamlı oranda etkilendiği beyin bozukluklarına eşlik eder. Zaman ve yer oryantasyonunun her birinin hem haberdarlığın sürekliliğine hem de anlık yaşantıların, kişinin süregelen öyküsünden haberdarlığını sürdürmeye yetecek sürede bellek kayıtlarına çevrimine bağımlı olması nedeniyle, bunların kolay etkilenebilirliğini anlamak güç değildir. Böylece, zaman ve yer için bozulmuş oryantasyon tipik olarak yaygın kortikal etkilenmede (örneğin, Alzheimer tipi demans, akut beyin sendromları ya da bilateral serebral lezyonlar), limbik sistem lezyonlarında (örneğin, Korsakoff psikozu) ya da beyin sapının retiküler aktive edici sisteminin hasarında (örneğin, bilinç bozuklukları) görülür. Bununla birlikte, kognitif bozukluklar ya da dikkatteki defisitler göreceli olarak ılımlı olduğunda, oryantasyon yine de sağlam olabilir. Bu nedenle, bozulmuş oryantasyon kendi başına serebral disfonksiyonu güçlü biçimde akla getirirken, iyi düzeydeki oryantasyon kognitif ya da dikkatle ilişkili süreçlerin yeterliliğinin kanıtı değildir (Varney ve Shepherd, 1991). Zaman, yer ve kişi için oryantasyonun değerlendirilmesi, genelde mental durum muayenesi içinde ele alınır. Oryantasyonun spesifik yönlerinin testleri, formal nöropskolojik muayenede çoğunlukla yer almaz. Bununla birlikte, formal bir mental durum muayenesindeki bozukluklar hastanın oryantasyonunun daha kapsamlı bir değerlendirmesini gerektirdiğinde ya da bir tablonun gidişini belgelemek veya araştırma için puanlar gerekliyse, bu testlerin kullanımı endikedir. Bu amaçlar için birçok kısa testler ve muayene teknikleri bulunmaktadır. Kişinin zaman, yer için oryantasyonunun, ad, yaş ve evlilikle ilgili durum gibi temel kişisel verilerinin sorgulanması, tüm biçimlendirilmiş mental durum muayenelerinin ve çoğu bellek test bataryalarının bir parçasıdır (örneğin, Randt Bellek Ölçeği’nin Genel Bilgi bölümü, Rivermead Davranışsal Bellek Testi’nin oryantasyon bölümü, Wechsler Bellek Ölçeği’nin Oryantasyon testi). Zaman oryantasyonu genellikle üç ya da dört madde ile (örneğin, haftanın günü, tarih, ay yıl) ve yer için oryantasyon en azından iki madde ile (muayenenin yapıldığı yerin adı, bu yerin bulunduğu şehir) değerlendirilir. Bu formatlarda oryantasyon maddeleri tipik olarak, beş ya da yedi zaman/yer oryantasyon maddelerinin iki ya da daha fazlasında başarısızlık bulunduğunda, test ya da bataryanın bu bölümü için puanlamanın defektif aralığa karşılık geldiği biçimde, puanlama şemasına yerleştirilir. Zaman, yer ve kişi oryantasyonu, olgudan çoğu standardize test formunda istenen muayene kimlik verilerini belirtmesi istenerek oldukça doğal olarak değerlendirilebilir. Örneğin, Wechsler Zeka Ölçekleri ile ilgili kimlik verileri olgunun adını, adresini, yaşını, evlilikle ilgili durumunu, doğum yerini, test yerini ve test tarihini içerir. Olgular bu maddelerdeki soruları yanıtladıklarında ya da – mümkünse daha iyisi- bu maddeleri kendileri doldurduklarında, muayeneci olguların kim ve nerede olduklarını, hangi zamanda bulunduklarını ne derecede bildikleri konusunda iyi bir fikir sahibi olur. Bilinç bozukluğu ve demans bulunan hastaların genellikle sorgulamaksızın yanıt vermelerine karşın, mental yeterlilikleri konusunda ihtiyatlı ya da duyarlı olan bilinci açık hastalar, bu “kim, nerede, ne zaman” sorularının basitliğiyle kendilerini aşağılanmış olarak hissedebilirler. Bir test formunun doldurulması sırasında zaman, yer ve kişiye ait soruların sorulması, olguya değerlendirmenin bütünleyici bir parçası olarak gelir ve böylece daha az olasılıkla negatif reaksiyonlara yol açar. Farkındalık Görüşmesi Bu yapılandırılmış görüşme formatı kişi, yer ve zaman için hasta oryantasyonuyla ilişkili sorulardan, ek olarak motor fonksiyon, düşünme, bellek, konuşma ve lisan ile görsel-algısal fonksiyonlarda-