434 Klinik Nöropsikoloji ve Nöropsikiyatrik Hastalıklar TABLO 1. Yaygın olarak kullanılan ölçekler ve ölçtükleri alanlar. Kognitif bozuklukların ayrıntılı olarak değerlendirilmesi Global Değerlendirmeler Demansın Evrelenmesi Tedavinin Etkinliğini Ölçme Kognitif İşlevler Global Değişiklikler Demansın kognisyon dışı alanlarının değerlendirilmesi Genel Değerlendirmeler Kişilik Değişiklikleri Ajitasyon Agresyon GDS CDR GDS CDR MMSE ADAS-Cog CIBIC ve benzerleri ADCS-CGIC BEHAVE-AD NPI Brooks ve McKinlay Ölçekleri BARS, CMAI, Pitssburgh Ajitasyon Ölçeği Açık Agresyon Ölçeği RAGE, Ryden Ajitasyon Ölçeği Bu yazıda, yaygın olarak kullanılanların arasından Türkçeye çevrilmiş, geçerlik ve güvenirliği araştırılmış olan ölçekler bilişsel, davranışsal- psikolojik, işlevsellik ve genel değerlendirmeler olmak üzere 4 ana başlık altında gözden geçirilecektir. BİLİŞSEL İŞLEVLERİ DEĞERLENDİREN NÖROPSİKOLOJİK TEST VE ÖLÇEKLER ADAS-Cog (ALZHEIMER’s DISEASE ASSESSMENT SCALE-Cognitive Subscale) (ALZHEİMER HASTALIĞI DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ- Kognitif) Alzheimer hastalığı için geliştirilmiş bir ölçektir. ADAS’ın orijinal formu kognitif işlevleri ölçen ADAS-Cog ile kognisyon dışı davranış ve ruhsal durumu ölçen ADAS-non-Cog olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Kırkbeş dakika sürer ve bu alanda eğitimli bir birey tarafından uygulanmalıdır. Her iki kısım da negatif puanlama sistemine sahiptir. (Yüksek puan, yüksek yeti ve işlev yitimi anlamına gelir). ADAS-Cog, 11 bölüm boyunca, 5 genel alanda kognisyonu sorgular; kapsamlı bir ölçektir. Klinik araştırmalarda kullanılabilecek en iyi testlerden biridir. ADAS’ın, yüksek işlevselliğe sahip bireylerde düşük duyarlılığa sahip olduğu unutulmamalıdır. Ölçek Türk örneklemine uyarlanarak geçerliği ve güvenirliği araştırılmıştır (Akça Kalem ve ark. 2003). ADAS-Cog bataryasındaki alt testleri değerlendirmek için 0 ile 5 puan arasındaki skala kullanılır. Alınan 0 puanı bozukluğun olmadığını ya da değerlendirilmek istenilen belirli davranışın olmadığını gösterir. Beş puanı en ciddi bozukluğu nitelemek ya da bir davranışın varlığının yüksek frekansta olduğunu göstermek için verilir. Bir puanı, bir davranışın varlığını çok hafif olarak anlamlandırır ya da bir görevdeki az çok belli performansa karşılık gelir. İki, 3, 4 puanları sırasıyla hafif, orta, orta-ileri anlamlarına gelir. ADAS-Cog (ALZHEİMER Hastalığı Değerlendirme Ölçeği) 1. Kelime Hatırlama Bu görevde hastaya öğrenmesi için sık karşılaşılan ve görsel açıdan zengin olarak tasarlanmış kelimelerden oluşan bir liste üç kez verilir. 10 kelime tek tek kartların üzerine matbaa harfleriyle basılmıştır. Birinci denemenin başlangıcında, uygulayıcı aşağıdaki yönergeyi verir. Her kelime 2 saniye