BÖLÜM 17 Ilımlı Kognitif Bozukluk ve Alzheimer Hastalığı Dr. Fatma Polat, Dr. Emre Kumral ILIMLI KOGNİTİF BOZUKLUK (IKB-MCI) ALZHEİMER HASTALIĞI ALZHEİMER HASTALIĞINDA TANI KRİTERLERİ KLİNİK NÖROPSİKOLOJİK ÖZELLİKLER Dikkat Bellek Dil Vizuospasiyel Yetenekler Eksekutif (Yürütücü) İşlevler İçgörü Nöropsikiyatrik bulgular KLİNİK NÖROPSİKOLOJİK GİDİŞ Alzheimer Hastalığında Sağaltım Kognitif Semptomatik Sağaltım Non-Kognitif Semptomatik Sağaltım Non-Farmakolojik Sağaltım ILIMLI KOGNİTİF BOZUKLUK (IKB-MCI) Yakın dönemde gitgide artan bir şekilde, Alzheimer hastalığı teşhisi için onaylanmış kriterleri karşılamayan kişilerde yaş ile bağlantılı bilişsel azalmanın ortaya çıkabileceği kabul edilmiştir (AD: McKhann et al., 1984). Benign ileri yaş unutkanlığı, yaş ile alakalı bellek bozulması (AAMI), yaş ile alakalı bilişsel azalma (AACD), demanssız bilişsel azalma (CIND) ve ılımlı kognitif bozukluk IKB gibi çeşitli terimler bu durumu tanımlamak için kullanılmıştır. Fikir birliği olmasa da (Ritchie ve Touchon, 2000; Gauthier ve Touchon, 2005) IKB konsepti çerçevesinde bir nebze konsensus oluşmuştur (Golomb et al., 2001; Petersen, 2003, 2007; Winblad et al., 2004; Petersen ve Morris, 2005; Portet et al., 2006; Tuokko ve Hultsch, 2006). Ilımlı kognitif bozukluklar tercihen bilgi veren birisi tarafından teyit edilmiş öznel bellek şikayetinin varlığı, yaş ve eğitim düzeyi ile ilgili nesnel bellek bozukluğu kanıtı, büyük ölçüde normal genel bilişsel fonksiyon, günlük yaşam etkinliklerinin tam olarak sağlıklı icra edilmesi (ADL) ve demans kriterlerinin karşılanmaması ile tanımlanabilir (Petersen et al., 1999). IKB’rı tanımlamak için küresel değerlendirme ölçekleri kullanılmıştır: Klinik Demans Ölçeği (CDR: Hughes et al., 1982; Morris, 1993) skoru 0.5 veya Küresel Kötüleşme Ölçeği (GDS: Reisberg et al., 1982) skoru 3. Ancak Petersen’in özellikle işaret ettiği üzere, IKB klinik bir teşhis olarak kalmaktadır (Petersen, 2003). Olguları tanımlamak için Klinik Öncesi AD Ölçeği yayınlanmıştır (Visser et al., 2002). IKB’da kompleks ADL bozulabilir (Perneczky et al., 2006). Ilımlı kognitif bozukluklar klinik ve etiyolojik olarak heterojen olabilir. Klinik belirtiler arasında, amnestik IKB olarak adlandırılan bir bellek yakınması en yaygınıdır. Diğer varyantlar, özellikle tek bellek dışı alanlı IKB ve çoklu alanlı IKB tanımlanmıştır. İlki AD işareti olabilir -örneğin ‘Alzheimer hastalığının görsel varyantı’ nedeniyle görsel agnozi gibi bir fokal eksiklik olabilir (Levine et al., 1993; Larner, 2004) - fakat frontotemporal demans, Lewy cisimleri demansı veya vasküler demans gibi diğer bozuklukların patolojisini de yansıtabilir. Çoklu alanlı IKB tek veya çoklu etiyolojileri yansıtabilir (Petersen, 2003; Petersen ve Morris, 2005). ‘IKB’nın bazıları sağaltılabilen, obstrüktif uyku apnesi, alkol suistimali, kafa hasarı ve metabolik veya besinsel eksiklikler gibi bilişsel bozulmalara 473