background image
Kolesterol ve Kolesterol Esterleri
Kolesterolün hücresel metabolizmas> (Bölüm 5'de detayl>
olarak tart>fl>ld>) s>k> bir flekilde regüle edilir, öyle ki pek çok
hücre, intraselüler kolesterol ya da kolesterol esterleri birikimi
olmaks>z>n hücre membranlar>n>n sentezi için kolesterolü kul-
lan>r. Bununla birlikte histolojik olarak intraselüler vakuoller
fleklinde birikimler çeflitli patolojik süreçlerde görülür.
Ateroskleroz: Aterosklerotik plaklarda, aorta ve büyük
damarlar>n intimal tabakas> içerisindeki makrofajlar ve düz
kas hücreleri, ço¤unlu¤u kolesterol ve kolesterol esterle-
rinden oluflan lipid vakuolleri ile doludurlar. Bu hücrelerin
köpüksü bir görünümü vard>r (köpük hücreleri). Bu hücre-
lerin intima içinde y>¤>lmalar> ile, bu ciddi hastal>¤>n karak-
teristi¤i olan sar> renkli kolesterol-yüklü ateromlar oluflur.
Bu ya¤ yüklü hücrelerin baz>lar> rüptüre olur, ekstraselüler
ortama lipid salarlar. Ateroskleroz'da her iki hücre tipinde
de kolesterol birikim mekanizmalar> detayl> bir flekilde bö-
lüm 11'de tart>fl>lm>flt>r. Ekstraselüler kolesterol esterleri
uzun i¤neler fleklinde kristalize olurlar, doku kesitlerinde
oldukça belirgin yar>klar olufltururlar.
Ksantomalar: Kolesterolün makrofajlar içerisinde in-
traselüler olarak birikimi akkiz (kazan>lm>fl, edinsel) ve he-
rediter hiperlipidemik durumlar>n da bir karakteristi¤idir.
Köpüksü hücre kümeleri derinin subepitelyal ba¤ doku-
sunda ve tendonlarda bulunur ve ksantoma denilen tümö-
ral kitleler olufltururlar.
Köpüksü makrofajlar hücre
zedelenmesi ve inflamasyon alanlar>nda bulunurlar. Bu
alanlarda, aralar>nda parankimal hücrelerin, lökositlerin ve
eritrositlerin de bulundu¤u zedelenmifl hücre membranla-
r>ndaki kolesterolün fagositozu sonucunda oluflurlar. masyon odaklar>nda fosfolipid ve myelin figürleri de bulu-
nur. Bol olduklar>nda kolesterol yüklü makrofajlar inflama-
tuvar odaklara sar>ms> renk kazand>r>r.
Kolesterolozis: Safra kesesinin lamina proprias>nda ko-
lesterol yüklü makrofajlar>n fokal birikimini ifade eder (fie-
kil 1-37). Birikimin mekanizmas> bilinmemektedir.
Niemann-Pick hastal>¤>, tip C. Bu lizozomal depo has-
tal>¤>nda, kolesterol trafi¤inde rol alan bir enzim mutasyo-
na u¤rar, böylece çok say>da organda kolesterol birikir
(Bölüm 5).
PROTE
Proteinlerin hücre içi birikimleri genellikle sitoplazmada
yuvarlak, eozinofilik damlac>klar, vakuoller veya agregatlar ha-
linde görülür. Elektron mikroskobu ile amorf, fibriler ya da
kristal görünümünde olabilirler. Anormal proteinler, amiloido-
zun baz> formlar>nda oldu¤u gibi di¤er baz> hastal>klarda da
bafll>ca ekstraselüler ortamda birikir (Bölüm 6).
Proteinin hücrelerin içinde morfolojik olarak görülebilir
birikimine neden olacak kadar fazla miktarda olmas>n>n farkl>
nedenleri vard>r.
ile (proteinüri) birlikte olan renal
hastal>klarda proksimal renal tübüllerde reabsorpsiyon
damlac>klar>
görülür. Böbrekde glomerüllerden filtre
olan az miktarda protein normalde proksimal tübüllerde
pinositoz yolu ile reabsorbe edilir. Glomerüler filtrasyon-
da a¤>r protein kaça¤> olan hastal>klarda proteinlerin vezi-
küller içinde artm>fl reabsorbsiyonu görülür. Bu protein
vezikülleri fagolizozom oluflturmak üzere lizozomlarla bir-
leflirler ve tübüler hücrelerin sitoplazmalar> içerisinde
pembe hyalin damlac>klar fleklinde görülür (fiekil 1-38).
Süreç geri dönüfllüdür; proteinüri azal>rsa, protein damla-
c>klar> metabolize olur ve kaybolur.
bulin sentezi yapt>klar>nda oldu¤u gibi, normal protein
sentezinin afl>r> miktarda olmas>d>r. ER'nin afl>r> geniflleme-
si sonucunda Russel cisimcikleri denen, büyük homojen
eozinofilik inklüzyonlar oluflur.
Protein katlanmas>ndaki defektler birbiri ile iliflkili ol-
mayan çeflitli hastal>klardaki depolanmalar>n baz>lar>n>n al-
t>nda yatmaktad>r. Ribozomlarda yap>lan proteinlerin poli-
peptid zincirleri, sonuçta alfa sarmallar> ya da beta tabaka-
lar> halinde düzenlenir ve bu düzenlenmelerin uygun kon-
figürasyonu (protein katlanmas>) her bir proteinin fonksi-
yonu ve hücre organellerine tafl>nmas> için kritiktir.
77
Bu
katlanma sürecinde, k>smen katlanm>fl ara ürünler ortaya
ç>kar ve bunlar kendi aralar>nda veya di¤er proteinlere do-
lanarak intraselüler agregatlar oluflturabilirler. Ancak nor-
mal flartlar alt>nda bu ara ürünler, proteinlerle direkt etki-
leflime giren çok say>da flaperon moleküller ile stabilize
37
BÖLÜM 1
Hücresel Adaptasyonlar, Hücre Zedelenmesi ve Hücre Ölümü
fiEKKolesterolozis. Safra kesesindeki kolesterolozis oda¤>n-
daki (ok) kolesterol-yüklü makrofajlar (köpük hücreleri). (Dr. Matt-
hew Yeh, University of Washington, Seattle, WA'n>n izniyle)
fiEKBöbrek tübülüs epiteli içindeki protein geri emilim
damlac>klar> (Dr. Helmut Renke, Department of Pathology, Brigham
and Women's Hospital, Boston, MA'n>n izniyle).