Hiperplazi bir doku veya organdaki hücrelerin say>ca art-
mas>d>r ve ço¤u kez doku veya organ>n hacminin artmas>na
neden olur. Hiperplazi ve hipertrofi ayr> süreçler olsalar da,
bunlar s>kl>kla bir arada bulunur ve ayn> d>fl uyaran taraf>ndan
tetiklenebilirler. Örnek olarak, uterusun hormon-ba¤>ml> bü-
yümesi hem düz kas ve epitel hücrelerinin say>ca artmas>, hem
de bu hücrelerin irileflmeleri ile olur. Hücre toplulu¤u DNA
üretebiliyorsa hiperplazi gerçekleflir ve böylece mitotik bölün-
me mümkün olur; bunun aksine hipertrofi, hücre bölünmesi
olmadan hücre büyümesidir. Hiperplazi fizyolojik veya patolo-
jik olabilir.
Fizyolojik Hiperplazi
Fizyolojik hiperplazi ikiye ayr>labilir: (1) Gerek duyuldu-
¤unda dokunun ifllevsel kapasitesini art>ran hormonal hiperp-
lazi ve (2) zedelenme veya k>smi rezeksiyondan sonra doku
kitlesini art>ran kompensatuvar hiperplazi. Hormonal hi-
perplaziye en iyi örnekler, kad>n memesindeki gland epiteli-
nin pubertede ve gebelikte proliferasyonu ile gebe uterusta
oluflan fizyolojik hiperplazidir. Kompensatuvar hiperplazinin
klasik anlat>m>, eski Greklerin karaci¤erin rejenerasyon yete-
ne¤ini bildiklerini gösteren Prometeus efsanesinden gelir. Pro-
meteus, ateflin s>rr>n> tanr>lardan çalman>n cezas> olarak bir da-
¤a zincirlenir; her gün bir y>rt>c> kuflun parçalay>p yedi¤i kara-
ci¤eri, her gece rejenere olarak yenilenir.
1
Deneysel parsiyel
hepatektomi modeli, özellikle kalan karaci¤erin proliferasyo-
nunu uyaran mekanizmalar>n ve karaci¤er rejenerasyonunun
incelenmesinde yararl> olmufltur (Bölüm 3). K>smi doku kayb>-
n> gidermek için geride kalan dokunun ço¤ald>¤> di¤er durum-
larda da (örn., unilateral nefrektomi sonras>nda, geriye kalan
böbrekte kompensatuvar hiperplazi görülmesi), muhtemelen
benzer düzenekler rol oynamaktad>r.
Hiperplazi Mekanizmalar>. Hiperplazi ço¤u kez, büyü-
me faktörlerinin yerel üretiminin artmas>, yan>t> oluflturan hüc-
relerdeki büyüme faktörü reseptörlerinin düzeyinin yükselme-
si veya belirli hücre içi sinyal yollar>n>n aktivasyonu ile meyda-
na gelir. Tüm bu de¤ifliklikler; aralar>nda büyüme faktörlerini,
büyüme faktörlerinin reseptörlerini ve hücre siklusu düzenle-
yicilerini kodlayanlar>n da bulundu¤u birçok hücresel geni te-
tikleyen transkripsiyon faktörlerinin üretimine yol açarak hüc-
re proliferasyonu ile sonlan>r.
2
Hormonal hiperplazide, hor-
monlar>n kendileri büyüme faktörü olarak etki yaparak çeflitli
hücresel genlerin transkripsiyonunu bafllatabilir. Kompensatu-
var hiperplazideki büyüme faktörlerinin kayna¤> ve bunlar>n
üretimi için gereken uyar>lar daha az ayd>nlanm>flt>r. Baz> tip-
lerde hücre kay>plar>ndan sonra doku kitlesindeki artma yal-
n>zca kalan hücrelerin ço¤almas>yla de¤il, kök hücrelerden ye-
ni hücrelerin geliflmesiyle de sa¤lan>r.
3,4
Örnek olarak, hepa-
KISIM I
Genel Patoloji
6
fiEKNormal, adapte olmufl (uyum sa¤lam>fl), geri dönüfllü zedelenmifl ve ölü myokard hücreleri aras>ndaki iliflkiler. Burada gösterilen hüc-
resel adaptasyon örne¤i hipertrofi, hücre ölümü örne¤i ise iskemik nekrozdur. Geri dönüfllü zedelenen myokardiyumda etkiler genellikle mak-
roskopik veya mikroskopik de¤ifliklikleri bile belirgin olmayan yaln>zca ifllevsel etkilerdir. Myokard hipertrofisi örne¤inde, sol ventrikül duvar ka-
l>nl>¤> 2 cm üzerindedir (normal 1-1.5 cm). Nekrozu gösteren örnekte, posterolateral sol ventrikülde duvar boyunca aç>k renkli izlenen alan
akut myokard infarktüsünü göstermektedir. Üç transvers kesitin hepsi de, canl> myokard> parlak k>rm>z> renkte boyayan enzimatik etki ile de-
¤iflen triphenyltetrazolium klorid ile boyanm>flt>r. Boyanmama, hücre ölümünden sonra s>zan enzimler nedeniyledir.
Adaptasyon (uyum):
Artan yüke
karfl> yan>t
Adapte myosit
(hipertrofi)
Normal myosit
Hücre
zedelenmesi
Geri dönüfllü zedelenmifl
myosit
Hücre ölümü