ma ürünü olan endojen bir anormal madde; (3) bir pigment.
Bu maddeler geçici ya da kal>c> olarak birikebilir ve hücrelere
zarar> dokunmayabilir, ancak baz> durumlarda oldukça toksik-
tir. Madde sitoplazma (s>kl>kla fagolizozomlar içinde) veya
nükleus içerisinde birikebilir. Hücre anormal maddeyi kendi
üretebilece¤i gibi baz> durumlarda oldu¤u gibi vücudun baflka
bir yerindeki patolojik bir sürecin ürününün depolamas>n> da
yapabilir.
Birçok süreç anormal hücre içi birikimi ile sonuçlan>r, fa-
kat ço¤u birikimler üç tip anomaliye ba¤lanabilir (fiekil 1-35).
1. Normal bir endojen madde normal ya da artm>fl bir
h>zda üretilir. Fakat metabolize etme h>z> o ürünü tü-
ketmeye yetmez. Bu tip sürecin bir örne¤i trigliseridlerin
hücre içi birikimi nedeni ile oluflan (sonraki k>sma bak>-
n>z) karaci¤erdeki ya¤l> de¤iflikliktir. Bir di¤eri ise glome-
rüllerden artm>fl protein kaça¤> nedeni ile oluflan, renal tü-
büllerde reabsorbe olan protein damlac>klar>n>n görülme-
sidir.
2. Normal ya da anormal bir endojen madde, bu madde-
nin metabolize edilmesinde, paketlenmesinde, transpor-
tunda veya sekresyonunda meydana gelen genetik veya
akkiz (sonradan kazan>lm>fl) defektler nedeni ile biri-
kir. Bir örnek, lipid ve karbonhidratlar>n metabolizmas>na
kat>lan spesifik enzimlerin genetik defektleri nedeni ile
oluflan ve bu ürünlerin hücre içinde, büyük oranda lizo-
zomlarda birikimi ile sonuçlanan bir grup hastal>kt>r. De-
po hastal>klar> olarak da adland>r>lan bu durumlar Bölüm
5'de tart>fl>lm>flt>r. Bir di¤eri
1
antitripsin eksikli¤idir ki,
bu durumda enzimdeki tek bir amino asidin yer de¤ifltir-
mesi protein katlanmas>nda defekt ile ve enzimin karaci-
¤er endoplazmik retikulumunda globuler eozinofilik ink-
lüzyonlar fleklinde birikimi ile sonuçlan>r (sonraki k>sma
ve Bölüm 18'e bak>n>z).
3. Anormal bir eksojen madde depolan>r ve birikir, çünkü
hücre bu maddeyi parçalayacak enzimatik sisteme ya da
onu di¤er bölgelere tafl>yacak yetene¤e sahip de¤ildir. Kar-
bon parçac>klar> ve silika gibi metabolize edilemeyen kim-
yasal maddelerin birikimi bu tip bir de¤iflimin örnekleri-
dir.
Hücre içi birikimin niteli¤i ve kökeni ne olursa olsun,
hücre taraf>ndan baz> ürünlerin depolanmas>n> ifade eder.
E¤er afl>r> yük sistemik bozuklu¤a ba¤l> ise ve kontrol alt>na al>-
nabiliyorsa birikim geri dönüfllüdür. Genetik depo hastal>kla-
r>nda, birikim ilerleyicidir ve hücreler, sekonder zedelenmeye
neden olacak kadar afl>r> yüklü hale gelebilir ve baz> durumlar-
da da dokunun ve hastan>n ölümüne yol açabilir.
Bütün majör s>n>flardan lipidler hücrelerde birikebilir:
Trigliseridler, kolesterol/kolesterol esterleri ve fosfolipidler.
Fosfolipidler nekrotik hücrelerde bulunan myelin figürlerin
komponentleridir. Ayr>ca, anormal lipid ve karbohidrat bile-
flikleri lizozomal depo hastal>klar>nda birikirler (Bölüm 5). Bu-
rada trigliserid ve kolesterol birikimleri üzerine yo¤unlaflaca-
¤>z.
Steatoz (Ya¤l> De¤ifliklik)
Steatoz ve ya¤l> de¤ifliklik terimleri parankimal hücreler-
de anormal trigliserid birikimlerini tan>mlamaktad>r. Ya¤l> de-
¤ifliklik s>kl>kla karaci¤erde görülür çünkü karaci¤er ya¤ meta-
bolizmas>nda görev alan majör organd>r. Ancak kalpte, kas do-
kusunda ve böbrekte de görülebilir. Steatoz nedenleri aras>n-
da toksinler, protein malnütrisyonu, diyabetes mellitus, obezi-
35
BÖLÜM 1
Hücresel Adaptasyonlar, Hücre Zedelenmesi ve Hücre Ölümü
fiEKHücre içi birikimlerin mekanizmalar>: (1) Karaci¤erdeki
ya¤l> de¤ifliklikte oldu¤u gibi anormal metabolizma; (2)
1
antitrip-
sin eksikli¤inde oldu¤u gibi protein katlanmas> ve tafl>nmas>nda
(transportunda) de¤iflikliklere neden olan mutasyonlar; (3) lizozo-
mal depo hastal>klar>nda oldu¤u gibi, substratlar>n y>k>m>n> engelle-
yerek lizozomlar>n içinde birikmesine yol açan, kritik enzimlerin ek-
sikli¤i; (4) hemosiderozis ve karbon pigmenti birikiminde oldu¤u gi-
bi fagosite edilen partiküllerin degradasyon yetersizli¤i.
Anormal
metabolizma
Protein
katlanmas>,
tafl>nmas>
Enzim
eksikli¤i
Kompleks
substrat
Eriyebilen
ürünler
Kompleks
substrat
Lizozomal depo
hastal>klar>: Endojen
materyallerin birikimi
Eksojen materyallerin
birikimi
Sindirilemeyen
materyallerin
al>nmas>
Enzim
Normal hücre
Protein mutasyonu
Ya¤l> karaci¤er