talize ederek (H
nin oksidatif durumunu gösterir ve hücrenin reaktif
oksijen türevlerini detoksifiye etme yetene¤inin
önemli bir göstergesidir.
ye ba¤l>d>r. Daha önce belirtildi¤i gibi, serbest radikallerin bu
kitab>n tümünde de¤inilen pek çok patolojik ve fizyolojik sü-
reçte rol ald>klar> düflünülmektedir.
munun ortak özelli¤idir. Membran hasar> mitokondrileri, plaz-
ma membran>n> ve di¤er hücre membranlar>n> etkileyebilir.
pazlar>n kalsiyum arac>l>¤>yla gerçekleflen aktivasyonunu ilgi-
lendiren bir dizi olay sonucu meydana gelebilir (sonraki k>sma
bak>n>z). Öte yandan, plazma membran>, belli baz> bakteri tok-
sinleri, viral proteinler, litik kompleman komponentleri ve çe-
flitli fiziksel veya kimyasal etkenler taraf>ndan da zedelenebilir.
Membran hasar>na katk>da bulunan birkaç biyokimyasal meka-
nizma vard>r (fiekil 1-15):
kondrilerin kendilerininki de dahil tüm hücre membranla-
r>n> etkiler. Ayn> zamanda, ATP tükenmesine efllik eden si-
tozolik kalsiyum art>fl>, mitokondrilere daha çok Ca
y>k>m>na neden olur. Net sonuç, mitokondrilerde ve di¤er
hücre membranlar>nda fosfolipidlerin tükenmesi ve ser-
best ya¤ asitlerinin birikmesidir. Bu de¤ifliklikler, mitokon-
drilerde mitokondrial geçirgenlik geçifli ("mitochondrial
rine yol açarak ilerleyici hücre zedelenmesine neden olur
(bak>n>z fiekil 1-12).
folipazlar aktive olduklar>ndan dolay>, membran fosfolipid-
lerinin miktar>nda azalma efllik eder.
pidlerin azalan sentezine de sekonderdir.
tan sitozolik kalsiyum ile aktivasyonu, hücre iskeletinin
elemanlar>nda hasara yol açabilir. Bu hasar, hücre fliflmesi
durumunda, özellikle kalp kas> hücrelerinde membran>n
hücre iskeletinden ayr>lmas>na neden olarak onlar> geril-
meye ve kopmaya duyarl> hale getirir.
hücre membranlar>na ve di¤er hücre içi yap>lara zarar ve-
rirler.
katabolik ürünler olan esterleflmemifl serbest ya¤ asitleri,
açil karnitin ve lisofosfolipidler bulunur. Bunlar membran-
lar üzerinde bir deterjan etkisi gösterirler. Ayr>ca, mem-
bran>n lipid çift tabakas> aras>na girerek veya membran
fosfolipidleri ile yer de¤ifltirerek, geçirgenlik de¤ifliklikleri-
ne veya elektrofizyolojik de¤iflimlere neden olma potansi-
yeli tafl>rlar.
dengenin kayb> ve s>v>lar ile iyonlar>n hücre içine geçifli, hem
de proteinlerin, enzimlerin, koenzimlerin ve ribonükleik asit-
lerin kayb> ile sonuçlan>r. ATP'nin yeniden sa¤lanmas> için ya-
flamsal olan metabolitlerin de hücre d>fl>na kaçmas>yla, hücre
içi yüksek enerjili fosfatlar daha da fazla yitirilmifl olur. Lizozo-
mal membranlar>n zedelenmesi, enzimlerin sitoplazmaya
geçmelerine ve aktive olmalar>na yol açar. Lizozomlarda
RNAaz'lar, DNAaz'lar, proteazlar, fosfatazlar, glukozidazlar ve
n>n mekanizmalar>. Azalm>fl O
mik dokular>n reperfüzyonunda oluflturulan reaktif
oksijen türevleri de ayr>ca membran hasar>na neden
olur (burada gösterilmemifltir).