Hipofizyal portal damarlar hipotalamusta oluflan ve ade-
nohipofize gönderilmek üzere median eminense tafl>nan ve
nörohumorlar veya salg>lat>c> faktörler olarak isimlendiri-
len dolaflan kimyasal maddelerin tafl>nmas>ndan sorumlu-
lard>r. Bugün için ön lobun her hormonu için spesifik bir
kemotransmitter var gibi durmaktad>r. Baz> erken kan>tlar
bu flekilde dört maddenin varl>¤>n> göstermifltir: kortikotro-
pin salg>latan faktör, tirotropin etkileyen faktör, prolaktin
inhibe eden faktör ve lüteinlefltirici hormon salg>latan fak-
tör. Son y>llarda, hipotalamusun medial k>s>mlar>na olan ha-
sar>n, hipoglisemi ile normalde uyar>lan somatotropik hor-
mon sal>n>m>n> inhibe etti¤i gösterilmifltir.
Hipofiz sap>n>n kesilmesinin sonuçlar>, kesinin seviye-
si ve portal dolafl>m>n bozulmas>n>n derecesine göre de¤ifl-
kenlik gösterir. Metastatik meme kanserinin palyatif tedavi-
si ve ciddi diyabetik nöropati tedavisinde uygulanan alt sap
kesisi, e¤er ifllem portal dolafl>m>n rejenerasyonunu engel-
lemek için kesik uçlara polietilen plaka yerlefltirilmesini
kaps>yorsa, s>kl>kla ciddi nekroz ve belirgin hipofizer yeter-
sizli¤e yol açar. Baz> hastalarda sap>n kesilmesini takiben
bask>lanamayan hipofiz kal>nt>s> taraf>ndan afl>r> prolaktin
sal>nmas> sonucu persistan laktasyon geliflir.
Yavafl büyüyen suprasellar lezyonlar, bezin kendisini
direkt tutmadan, portal dolafl>m> bozarak, pars distalise ula-
flan tüm kan>n neredeyse hepsinin portal venöz orijinli ol-
mas> nedeniyle, hipofizer yetersizli¤e neden olurlar.Post-
travmatik diabetes insipidus, s>kl>kla saptaki portal dolafl>-
m> sa¤lam b>rakarak antidiüretik hormonu posterior hipo-
fize ve bunun vasküler kanallar>na tafl>yan aksonlar>n kesil-
mesine neden olan sap> beyinden ay>ran kopar>c> hasar so-
nucu geliflir. Bu vakalarda adenohipofiz fonksiyonunda bo-
zukluk yoktur.
Kraniofarengioma, dermoid kist,
travma, ensefalit vs.den kaynaklanan sup-
rasellar lezyonlar, s>kl>kla uyku bozuklukla-
r>, açl>k, susama ve seks fonksiyon bozuk-
luklar>na yol açarlar.
Fazla uyuma (hipersomni) veya somno-
lans s>kl>kla posterior hipotalamus hasar>
ile birliktedir. Orta beyinin bu bölgesi beyin
sap>n>n inen retiküler formasyosunun ros-
tral parças>n> oluflturur; bu inen sistem içeri-
sindeki sürekli aktivite, uyan>kl>ktan sorum-
ludur. Narkolepsi ve katapleksi bazen anor-
mal hipotalamik somnolans ile birliktedir.
Nadiren diensefalik tümörü olan çocuklarda
sürekli hiperkinetik bir durum gözlenir.
Birçok deneysel kan>t g>da al>m>n>n dü-
zenlenmesi için hipotalamusta dual meka-
nizmalar>n varl>¤>n> varsayd>rmaktad>r. Bun-
lar lateral hipotalamustaki "yeme" merkez-
leri ve medial hipotalamustaki "tokluk"
merkezleridir. "Yeme" merkezinin aktivite-
si açl>k durumunu belirler. "Tokluk" merke-
zi beslenme ile aktive olur. G>da al>m> ile or-
taya ç>kan baz> vücutsal de¤ifliklikler bu
merkezin aktivitesini etkiler. Bu etkilerin
do¤as> halen belirsizdir; önde gelen varsa-
y>mlar aras>nda merkez taraf>ndan harcan-
mak üzere glukozun sa¤lanmas>; serum ami-
noasitleri dahil çeflitli dolaflan metabolitle-
rin varl>¤>; g>dan>n spesifik dinamik etkisi ve
alimanter kanaldan gelen ve tokluk hissine
neden olan duyusal uyar>lar yer al>r. "Tok-
luk" merkezini bilateral olarak içeren des-
trüktif lezyonlar hiperfaji nedeniyle obezite-
ye neden olur. Z>t olarak, fareler, kediler ve
maymunlarda gösterildi¤i üzere daha late-
ralde yerleflmifl lezyonlar, g>da al>m>n>n red-
dine ve açl>ktan ölüme neden olur.
da bu flekilde çifte lezyon "tokluk" merkezi-
nin oldukça yak>n olmas> ile k>yasland>¤>nda
"yeme" merkezlerinin birbirinden uzak ol-
mas> nedeniyle nadiren oluflur. Yani hipota-
lamik obezite, kafleksiden çok daha s>k or-
taya ç>kmaktad>r.
Hipotalamik hasar> takiben ortaya ç>kan
susuzluk hissi genellikle diyabetes insipi-
dus'un bir sonucudur. Ancak keçilerde hi-
potalamusun elektriksel uyar>lmas>n> içeren
deneylerde primer susuzluk merkezleri ta-
n>mlanm>flt>r. Bu bölgelerin irritatif uyar>l-
mas>n>n primer polidipsiye neden olabile-
ce¤i beklenebilir; bu bölgelerin destrüksi-
yonu hipodipsi ile sonuçlan>r.
15
BÖLÜM I -- LEVHA 13
S
UPRASELLAR
H
ASTALIK
B
EL
SAP
LEZYONU
ADRENAL
KORTYETERS
OBEZ
VEYA
UYKU HAL<
ZAYIFLAMA (NAD
BÜYÜME GER
(CÜCEL
ETYOLOJ<
KRONDERMOGRANÜLOMA
EPENDMENEKTOPTRAVMA
LENFOMA
HAMARTOMA
ENSEFAL