background image
Amniy
on Sivisi, Fetal Büyüme ve yilik Hali
15
2
FETAL æYæLæK HALæNE YAKLAâIM
Giriã
Fetal durumun deýerlendirilmesi, in utero ölüm veya
asfiksi ile meydana gelen hasar için risk altûndaki fetüs-
leri belirlemek ve hûzlû ve güvenli doýumu saýlamak
amacûyla tasarlanmûútûr. Biyofizik profili kullanarak, test
edilen populasyonda ölü doýum oranlarûnûn %60-70
azaldûýû gösterilmiútir. Daha yakûn zamanlarda, perina-
tal fetal hipokseminin geri dönüúümsüz doku hasarûna
sebep olduýu ve bunun çok sayûda neonatal, çocuk ve
yetiúkin dönemi problemleriyle iliúkili olduýu gösteril-
miútir. Fetal asfiksinin serebral palsi, öýrenme güçlüýü
ve eriúkin baúlangûçlû hipertansiyon ve kardiyovasküler
hastalûklara katkûda bulunduýu öne sürülmüútür. Yaúa-
yabilir fetüsün ultrasonografi ile gözetiminin amacû, fe-
tal asfiksinin potansiyel zarar derecelerini saptamak ve
zamanûnda müdahaleyi baúlatmaktûr. Fetal iyilik halinin
deýerlendirilmesi için kullanûlan ultrasonografi para-
metreleri; fetal büyüme, amniyotik sûvû, fetal biyofizik
profil skor ve kardiyovasküler/plasental fonksiyonun
deýerlendirilmesidir.
Fetal Büyüme
Gebelik haftasûnûn doýru olarak bilinmesi, fetal bü-
yümenin deýerlendirilmesi için zorunludur. Son adet
tarihi genellikle güvenilmezdir. þlk trimesterde ölçülen
baú popo mesafesi (BPM) ölçümü gebelik yaúûnû belirle-
mede en doýru yoldur (± 5-7 gün). Gebelik haftasû için
ikinci trimesterde fetal biyometriyi kullanmak doýrudur
(± 7-10 gün), ama üçüncü trimesterde doýru deýildir (±
3-4 hafta). Üçüncü trimesterde gebelik zamanû belirlen-
mek istenirse, serebellar uzunluk veya uzun kemiklerin
kemikleúme merkezlerini (32 haftadan sonra distal fe-
moral epifiz ve 35. haftadan sonra proksimal tibial epi-
fiz görülür) aramak gibi geleneksel olmayan biyometrik
ölçümlerin kullanûlmasû yardûmcûdûr.
Tahmini fetal aýûrlûk (TFA), fetal biyometri ölçüm-
lerinden hesaplanûr. Standart fetal biyometrik ölçümler
biparietal uzunluk, kafa çevresi, karûn çevresi ve femur
uzunluýudur. TFA formülleri özellikle karûn çevresi aýûr-
lûklû hesaplanûr ve küçük karûn çevresi intrauterin büyü-
me kûsûtlûlûýû (þUBK) için güçlü bir belirteçtir. Eýer TFA, 5
veya 10 persentilin altûnda ise fetüs, gebelik yaúûna göre
küçük (SGA) olarak kabul edilir. SGA fetüs yapûsal olarak
küçük ama normal olabilir, fakat þUBK fetüsler asfiksi açû-
sûndan risk altûndadûr. Plasental yetmezlik, fetüse glukoz
saýlanmasûnûn azalmasûyla sonuçlanûr. Kompansatuvar
glikojenoliz, fetal karaciýerde hacim azalmasû ve abdo-
minal çevrenin küçülmesiyle sonuçlanûr. Bu asimetrik
büyüme kûsûtlûlûýû, þUBK'nûn önemli bir bulgusudur
Amniyotik SÏvÏ
Amniyotik sûvû volümü (ASV) her ikinci ve üçüncü
trimester muayenelerinde deýerlendirilir. ASV, subjektif
olarak veya sûvû cebinin ölçümü yapûlarak yarû kantitatif
olarak deýerlendirilebilir. Maksimum vertikal cep (MVC)
ölçümü, uterus içinde fetal kûsûmlar ve kordun olmadûýû
en geniú sûvû cebinin önden arkaya uzunluýudur. Daha
yaygûn kullanûlan amniyotik sûvû indeksi (ASþ) ölçümü,
uterusun 4 kadranûndaki MVC'lerin toplamûdûr. ASV,
ilerleyen gebelik yaúû ile deýiúir. Genel olarak 5-8 ara-
sûndaki MVC deýerleri ve 5-20 arasûndaki ASþ deýerleri
normal olarak kabul edilir.
ASV, fetal kardiyovasküler iyilik halini yansûtûr. Nor-
mal plasentasyon ve normal kardiyak output varlûýûnda
fetal böbrekler iyi perfüze olur ve idrar çûkûúû normaldir.
Ama hipokseminin varlûýûnda kardiyak outputun ref-
leks redistribüsyonuna baýlû olarak oksijenize kan fetal
beyin, kalp, timus ve plasentaya doýru redistribüsyon
olur. Diýer organlarda vazokonstrüksiyon vardûr ve bu
durum böbrekte azalmûú idrar çûkûúûna neden olur. Oli-
gohidramniyoz, kronik hipokseminin özelliýi olarak
düúünülür ve hipoksemi varlûýûnda orta-ciddi derecede
ASþ deýiúikliýinin görülmesi için gerekli zamanûnûn üç
hafta olduýu söylenmektedir. Hipokseminin daha akut
belirteçleri, fetal biyofizik skoru ve Doppler incelemesiy-
le saptanabilir.
Biyofizik Profil
BFP, 30 dakikayû aúan bir gözlem periyodunda 4
parametreyi test eder (Bkz. Tablo 1). Fetüs her bir pa-
rametreden 0 veya 2 puan alûr ve bu puanlarûn toplamû
BFP skorunu oluúturur. 6/8 veya 8/8 skorlarû normaldir.
6/8'in altûndaki fetüslar ek olarak monitörizasyona ih-
tiyaç duyarlar. Tam bir BFP'de total 10 puanûn tamamû
için elektronik fetal monitorizasyon (non-stres test) ge-
rekir. 8/10 veya 10/10 skorlarû normal olarak düúünülür.
6/10 úüpheli ve 4/10'dan küçük eúit olanlar ise anormal-
dir. Bir fetüs 30 dakikadan kûsa bir sürede 8/8 veya 10/10
skor alabilir ama diýer düúük skorlarda tam 30 dakikalûk
sürekli bir izlem yapûlmalûdûr.
Normal bir BFP skoru, neredeyse hiçbir zaman anor-
mal fetal pH ile beraber deýildir ve normal doku oksi-
jenasyonunun güvenilir ve doýru ölçütüdür. Anormal
bir BFP skoru, fetal asidemi için yüksek riski gösterebilir
ve bir hafta içindeki fetal ölümün güçlü bir belirtecidir.
ùüpheli BFP çoýu zaman tekrarlanûr. Fetal hareketlerin
kesilmesinin ardûndan öngörülebilir dönem baúlar; to-
rasik hareketler (solunum) ilk olarak kaybolur, takiben
tonus kaybû ve en son olarak gros gövde ve omurga ha-
reketleri kaybolur. Azalmûú amniyon sûvûsû kronik hipok-
seminin iúaretidir.
Doppler
Plasentanûn ve fetal dolaúûmûn Doppler ile deýer-
lendirilmesi fetal iyilik halinin deýerlendirilmesi için
önemlidir. Umbilikal arter (UA), orta serebral arter
(MCA), uterin arter (UtA), duktus venosus (DV) ve um-
bilikal ven (UV) sûklûkla deýerlendirilen damarlardûr.
UA akûmû, gebelik yaúûnûn ilerlemesiyle azalan sistolik/
diastolik oranlarû nedeni ile düúük dirence sahip olur.
MCA, umbilikal arterden relatif olarak daha az diastolik
akûma sahiptir. Duktus venosus dalgasû sistolik, diastolik
ve atrial diastol dalgalarûyla ayûrt edilir. Umbilikal venöz
akûm tek formdadûr ve fetal solunum varyasyonunu gös-
terir. UtA, 24 haftadan sonra düúük dirençlidir.
Hipoksemi veya zayûf plasentasyon varlûýûnda, ASV
ve büyümedeki deýiúikliklerden önce Doppler dalga
anormallikleri görülebilir. UA'da diastolik akûmûn ters-
liýi veya yokluýu, plasental vasküler disfonksiyonu yan-
sûtûr. Fetal beyine gelen kompensatuar artmûú kardiyak
output, MCA'da diastolik akûmûn artmasûna neden olur.
Sonuçta oluúan UA'daki diastolik akûmûn azalmasû ve
MCA'daki diastolik akûmûn artmasû bu damarlar arasûn-
daki normal iliúkiyi tersine çevirir. Duktus venosusda
ters dönmüú A dalgasû, atrial kasûlma sûrasûnda ters venöz
akûmla beraber olan saý kalp stresini yansûtûr. UV pulsa-
til akûmû da artmûú saý atrial basûncûnû yansûtûr. UtA'de
artmûú dirençli akûm ve artmûú spiral arter akûm direncini
yansûtan postsistolik çentik görülür.
Seçilmiã Kaynaklar
1. Manning FA: Fetal biophysical profile: a critical appraisal.
Clin Obstet Gynecol. 45(4):975-85, 2002