n ba¤>rsa¤> (ve bunlar>n damarlar>n>) donatan
sinirler hem sempatik hem parasempatik eferent ve aferent
lifler içerir. Bunlar çöliak, üst ve alt mezenterik ve üst ve
alt hipogastrik pleksuslar>n dallar>d>r (afla¤>ya bkz.). Visse-
ral etkinliklerle ilgili yollar>n ç>k>fl ve sonlanma yeri olarak
hipotalamus'un önemli oldu¤una dair bol miktarda kan>t
mevcut olup hipotalamusun frontal korteksin premotor
alanlar>, singulat girus ve frontal loblar>n orbital yüzeyleri ile
de yo¤un kortikal ba¤lant>lari vard>r. Parasempatik ifllev-
lerle ilgili desendan lifler esas olarak hipotalamusun ön böl-
gesinden (preoptik ve supra-optik çekirdekler, bkz. NETTER
KOLEKSkmakta ve dorsal
vagal çekirdeklerdeki hücreler ve omurili¤in ikinciden
dördüncüye kadar olan sakral segmentlerindeki hücreler-
le kavflak kurmaktad>r. Bu hücrelerin aksonlar>, çok say>da iç
organa da¤>lan vagal ve pelvik splanknik sinirler içindeki
ganglion-önü (eferent) lifleri meydana getirir (bkz.NETTER
KOLEKS
nal>na giderken ön- ve orta-ba¤>rsaktan türeyen k>s>mlar> do-
nat>r ve pelvik splanknik sinirler (nervi erigentes) arka ba¤>r-
saktan türeyen bölümleri innerve eder. Vagal ve pelvik
splanknik sinirler içinde tafl>nan ba¤>rsak gangliyon-önü lifle-
ri enterik pleksuslardaki (afla¤>ya bkz.) gangliyon hücreleri
etraf>nda durak yaparak sonlan>r ve bu gangliyon hücreleri-
nin aksonlar>, karfl>l>klar> olan sempatik liflerle birlikte ba¤>r-
sak duvar>n>n düz kas>, intramural damarlar ve ba¤>rsak bez-
lerine hizmet eden gangilon-ard> parasempatik lifler hali-
ni al>rlar.
Ba¤>rsak etkinlikleri ile ilgili sempatik impulslar> tafl>yan
merkezi sinir sisteminin inici lifleri (NETTER KOLEKS
NU Cilt I, sayfa 81, 94 ve 95'e de bkz.) omurili¤in dördüncü
veya beflinci torasik ve ikinci veya üçüncü üst lumbar seg-
mentlerinin yan boynuz hücreleri çevresinde durak yapar.
Ganglion-önü sempatik lifleri temsil eden bu hücrelerin ak-
sonlar> karfl>l>klar> olan segmentlerden ön sinir kökleri ile
birlikte ç>kar (bkz.NETTER KOLEKS
ve 83) ve ak rami komünikantes içinde sempatik trunku-
sun bitiflikteki gangliyonlar>na geçer. Lifle-
rin baz>lar> bu gangliyonlarda durak yapar-
ken di¤er lifler trunkus içinde kesintiye u¤-
ramaks>z>n yollar>na devam eder ve bunu,
gangliyon hücreleri ile kavflak yapmak üze-
re yukarda de¤inilen pleksuslar içinde son-
lanan torasik, lumbar veya sakral splank-
nik (pelvik sempatik) sinirler olarak media-
le yönelmifl dallar fleklinde terk eder. Bu
hücrelerin aksonlar> yani ganglion-ard> lifler
ba¤>rsa¤> besleyen çeflitli arterlerin dallar>na
efllik eder. Ba¤>rsak kanal>n>n farkl> bölgele-
rini innerve eden sempatik liflerin ana seg-
mental kaynaklar> flematik çizimde sunul-
mufl ise de, örtüflme nedeniyle bitiflik seg-
mentlerden ufak tefek katk>lar bulunabile-
ce¤i daima ak>lda tutulmal>d>r.
Baz> sindirim ifllevlerinin ba¤>rsak duva-
r>na yerleflik basit refleks yaylar> ile denet-
lenme olas>l>¤>na karfl>n di¤er tepkilere mer-
kezi sinir sistemini kapsayan ve mutad afe-
rent, internunsial eferent nöronlardan olu-
flan çok daha karmafl>k refleks yaylar> arac>-
l>k eder. Çok say>da, görece kal>n aferent lif-
ler enterik pleksuslardan durak yapmaks>-
z>n geçmekte ve ganglion-önü veya eferent
lifleri tafl>yan afla¤> yukar> ayn> sempatik
splanknik ve parasempatik (vagal ve pelvik
splanknik) sinirler üzerinden sentripetal ko-
mutlar> tafl>maktad>r (NETTER KOLEKS
NU, Cilt I, sayfa 82'ye de bkz.). Aferent lif-
ler alt (nodoz) vagal ganglionlarda veya
ganglion-önü ba¤>rsak liflerini tafl>yan spinal
gangliyonlar>n arka kök ganglionlar>nda
bulunan yalanc>-unipolar hücrelerin perife-
rik uzant>lar>d>r. Bunlar>n merkezi uzant>lar>
beyin sap> veya omurili¤e girer.
Ba¤>rsaklar klasik temas, a¤r> ve termal
uyar>lara duyars>z ise de gerilme, anoksi,
kimyasal ve benzeri uyar>lara yan>t verir. Bi-
tiflik mezenterdeki Vater-Pacini cisimleri ha-
riç tutularsa ba¤>rsakta derideki özgülleflmifl
sinir sonlanma tiplerinden hiçbiri bulun-
maz. Visseral aferent liflerin tam sonlanma
flekilleri, efferentler için de oldu¤u gibi ha-
len kesinleflmemifl ise de mukozal, müskü-
ler ve serozal k>l>flarda bukle, çile, üzüm sal-
k>m>, ilmik fleklinde ve serbest sonlanmala-
r>n bulundu¤u bildirilmifltir.
"
dan rektuma kadar tüm sindirim kanal>nda
enterik pleksus üzerinden gerçeklefltirilir.
Bu pleksus, liflerin yapt>¤> a¤larla birbirleri-
ne ba¤lanm>fl küçük sinir hücresi gruplar>n-
dan meydana gelmifltir ve miyenterik (Auer-
bach) ve submukozal (Meissner) pleksusla-
r> fleklinde iki gruba ayr>lm>flt>r. Bunlardan
ilki görece kaba olup kesitlerde daha kal>n
a¤lar ve daha iri ganglionlar gösterirken
ikincisi daha küçük ganglionlar ve ince lif-
lerden yap>lm>flt>r. Miyenterik pleksus sir-
küler ve longitüdinal kas k>l>flar> aras>nda
uzan>r ve ana veya primer a¤lardan daha in-
ce ikincil ve daha da ince üçüncül pleksus-
lar> yapan ve kas>n bitiflik katmanlar> içinde
ve aras>nda dallanan lif demetleri ç>kar. Lon-
gitüdinal intramüsküler pleksustan gelen
baz> lifler subseröz dokuya girer ve daha en-
der görülen bir subseröz pleksus oluflturur.
77
BÖLÜM X -- LEVHA 30
<
NCE VE
K
ALIN
B
A/IRSA/IN
<
NNERVASYONU
(Sayfa 78'de devam ediyor)
SUPER