ler f>rçams> kenara hemen bitiflik olarak yerleflik ve "termi-
nal a¤" ad> verilen bir lif a¤>na ba¤l>d>r.
Ya¤l> bir yeme¤in yenilmesinden bir süre sonra (farede,
m>s>r ya¤> verilmesinden 20 dakika kadar sonra; Palay ve
Karlin) intermikrovillöz mesafelerde küçük ya¤ damlac>klar>
gözlenmifl; aradan bir süre daha geçince bu damlac>klar ter-
minal a¤ alan>nda belirmifl ve burada bunlar küçük vezikül-
ler halinde birikmifl olup bunlar>n burada bulunmas> olas>l>k-
la intermikrovillöz plazma zar> üzerinden gerçekleflen pino-
sitik etkinli¤e ba¤l>d>r. Damlac>klar daha sonra sanki ileriye
do¤ru yürüyüp epitel hücresinin gövdesinde ortaya ç>karak
burada veziküller veya sarn>çlar (sisterna) içinde büyük bi-
rimler halinde bir araya y>¤>lmaktad>r; bu vezikül veya sar-
n>çlar birbirlerine hücre içi borularla ba¤l>d>r. Sarn>çlar ve
borular>n yapt>¤> bu sisteme endoplazmik retikulum ad> ve-
rilir. Ya¤ damlac>klar> bu retikulum üzerinden hücrenin yan
yüzlerine do¤ru gider. Damlac>klar villuslar>n merkezi lakte-
allerine (yukar>ya bkz.) girmek için hücre içi mesafelerden
bazal membrana ve lamina proprian>n intersitisyel mesafele-
rine geçmektedir.
Çekirdek, mitokondriler ve hücre gövdesinin di¤er orga-
nelleri özgül veya özgün herhangi bir nitelik göstermez. Epi-
tel hücrelerinin yan yüzleri pürüzsüz ve bir örnek olmama
ile karakterizedir. Mikrovilluslar>n alt>ndaki bölge ve termi-
nal a¤da yan yüzlerin profili düzensiz olup bunun nedeni
son çubuklar olan son plaklar>n (bunlar >fl>k mikroskopun-
da dahi görülür), olas>l>kla hücre zar>n>n kal>nl>¤>ndaki de¤i-
fliklikler sonucunda d>flar> do¤ru uzan>yor olmas>d>r. Her
hücrenin taban>na do¤ru gidildikçe zar, plikalar veya bukle-
ler yapmakta ve bu yap>lar sayesinde bitiflik hücrelerle par-
mak gibi iç içe geçmekte olup bu ultramikroskopik görü-
nüm makroskopik boyutlara aktar>larak (örne¤in kafatas> ke-
miklerindeki sutura serrata) anlafl>labilir.
bunlardan do¤du¤u gösterilmifl oldu¤undan
(bkz.sayfa 165) bunlar>n bir d>fl salg> ifllevi
yerine bir iç salg> ifllevine sahip olma olas>l>-
¤> daha güçlüdür. Hangi olas>l>k geçerli
olursa olsun bunlar serotonin kayna¤> olup
fizyolojik rolleri henüz belirlenmeye muh-
taçt>r.
Tunika propria içinde çok çeflitli hücre-
ler bulunmakta olup bunlar>n büyük k>sm>,
çok bariz bir diferansiyasyon kapasitesine
sahip retiküler hücrelerden kaynaklan>r.
Mutad ba¤ dokusu hücrelerine ek olarak
çok say>da lenfosit ve plazma hücreleri bu-
lunur. Lenfositler epiteli afl>p lümene göç
etmek için belirgin bir e¤ilim gösterir.
Sindirim kanal>n>n bafll>ca görevi vücu-
da, kalori gereksinimi ve elementer mater-
yel istemini yeterince karfl>layacak maddele-
ri sa¤lamakt>r. Dolay>s> ile bu kanal a¤>zdan
kal>n ba¤>rsaklara kadar tümüyle çok çeflitli
yap>larla donat>lm>fl olup bez ve müsküler
ayg>tlar gibi olan bu dolafl>m yiyecek mad-
deleri gibi yaflam> destekleyecek malzemeyi
organizma taraf>ndan kabul edilebilir hale
haz>rlamak ve dönüfltürme görevine özellik-
le uyum sa¤lam>flt>r. Bu kabulü, yani emili-
mi sa¤layan yap> ince ba¤>rsaklar>n iç yüze-
yini kaplayan uzun epitel hücre sütunlar>-
d>r. Bu epitel hücreleri, üzerini kaplad>klar>
villuslarla birlikte emilim organ> olarak ka-
bul edilmelidir. Villuslar> kaplayan silindirik
hücrelerin yap>lar> hakk>nda daha derinli¤i-
ne bilgi sadece son yirmi y>l içinde ultramik-
roskopik tetkikler, yani faz mikroskopi ve
özellikle elektron mikroskopi ile elde edil-
mifltir. Bu son ayg>t, epitel hücrelerinin lü-
mene bakan yüzlerini donatan ve uzun sü-
redir (Koelliker, 1885) çizgili veya kütiküler
kenar olarak bilinen yap>n>n mikrovilluslar
ad> verilen (Granger ve Baker; Dalton; Dal-
ton ve ark.; Palay ve Karlin) son derece bü-
yük say>da ve son derece ince, ileriye uza-
nan çubuklardan yap>lm>fl oldu¤unu ortaya
ç>kartm>flt>r. Her epitel hücresinin yaklafl>k
1000 mikrovilli sa¤lad>¤> ve bunun da hüc-
re yüzeyini yaklafl>k 24 kat artt>rd>¤> hesap-
lanm>flt>r. Mikrovilluslar sanki boyca pek az
de¤ifliklik göstermekte (ortalama uzunluk 1
mikron, genifllik 0,07 mikron) ve enine ke-
sitte incelendi¤i zaman alt>gen fleklinde bir
düzenlenme göstermektedir. Hücre zar>n>n
devam etmesi ile örtülen bu yap>lar koçan
k>s>mlar>nda ince lifler tafl>makta olup bu lif-
50
BÖLÜM X -- LEVHA 4
<
NCE
B
A/IRSAK
II
Yap>s>
(Sayfa 49'un devam>)
BA/IRSAK EP
KENARI VE GOBLET HÜCRELER< (AZAN
BOYASI, X 650)
LAKTEAL (fi(AZAN BOYASI, X 325)
M
YA/ DAMLACIKLARI
P
KES
TERM
SON PLAKLAR (TERM
M
ENDOPLAZM(SARNIÇLAR VE BORULAR)
HÜCRELERfiEKL
HÜCRELER ARASI MESAFE