2
II
3
Anatomiye Dayali T
ani:
Sella v
e
Hipofiz
SELLA VE HPOFZE GENEL BAKI
dier lezyonlarin (örn Rathke kleft ve araknoid kistler,
germinom, lenfoma, metastaz, vs.) her biri %1-2 veya
daha az sikliktadir.
Tani ipuçlari. Uygun ayirici tani oluturmada en
önemli anahtar anatomik siniflamadir. Balangicta lez-
yonlari (1) intrasellar, (2) suprasellar ve (3) infundibular
olarak 3 kategoriye ayirmak ilk adimdir.
Anatomik alt siniflamayi doru olarak belirlemenin
anahtari, "Hipofiz bezini kitleden ayri olarak görebiliyor
muyum?" sorusunu sormaktir. Eer bez kitlenin kendisi
ise, büyük ihtimalle bu bir makroadenomdur. Hipofiz
bezini genileterek bazen makroadenomdan ayirt edile-
meyecek ekilde görünebilen dier daha nadir patoloji-
ler sarkoidozis, histiositozis, hipofizit, germinom ve me-
tastaz gibi infiltratif lezyonlari içerir. Eer kitle gerçekten
hipofiz bezinden ayri olarak tanimlanabiliyorsa büyük
ihtimalle makroadenom olmayip, hipofiz haricindeki
yapilardan köken almaktadir.
Klinik deerlendirme. Hasta yai ayirici tanida önem-
li bir kriterdir. Çocuklarda sik olan lezyonlar (kraniyo-
farinjiom ve optik kiazma/hipotalamus astrositomu)
erikin döneminde daha nadirdir ki, bu dönemin en sik
kitleleri makroadenom, meninjiom ve anevrizmadir.
Makroadenomlar erikinlerde çok sik görülürken, ado-
lesan kadinlar hariç olmak kaydiyla, çocuklarda oldukça
nadirdir. Dikkat: Prepubertal erkekte makroadenom gibi
görünen bir lezyon genellikle öyle deildir; aslinda ge-
nellikle son-organ yetmezliine bali fizyolojik olmayan
non-neoplastik hiperplazidir.
Görüntüleme özellikleri. Sellar/jukstasellar bir lezyonu
deerlendirirken görüntüleme özellikleri çok yardimci
olabilir. Lezyon kalsifiye mi? Kistik görünüyor mu? Kan
elemanlari içeriyor mu? Fokal mi, infiltratif mi? Kont-
rastlaniyor mu?
ntrasellar Lezyonlar
Bo sella. Bo sella (BS), hipofiz bezini sella tabanina
doru düzletiren intrasellar BOS koleksiyonu olarak
hastalarin %5-10'unda görülür. BS haricinde çou intra-
sellar kitle, hipofiz bezinin lezyonudur.
Hipofizer hiperplazi. Difüz hipofizer büyüme veya hi-
perplazi sik olup; genç, adet gören ve postpartum/emzi-
ren kadinlarda fizyolojik olabilir. Daha nadiren hipoti-
roidizm gibi son-organ yetmezliinin bir sonucu olarak
da hipofizer hiperplazi meydana gelebilir. Nadiren int-
rakranial hipotansiyon ve dAVF'ler de, muhtemel pasif
venöz kongesyona bali olarak hipofizer büyümeye yol
açabilir.
Makro- ve mikroadenomlar. En sik "gerçek" intrasellar
kitleler hipofizer mikroadenom (tanim olarak <10 mm)
ve makroadenomlardir. Makroadenomlar, diyafragma
sella açikliindan suprasellar kompartmana doru supe-
rior uzanim gösterebilir. Bazen kavernöz sinüs uzanimi
ve kafa tabani erozyonu ile makroadenomlar çok agresif
ve son derece invazif görünebilir. Hipofizer karsinom
fevkalade nadirdir.
Dier lezyonlar. Neoplastik ve nonneoplastik bazi sü-
reçler, hipofiz bezi ve komu yapilari infiltre edebilir. Nö-
rosarkoid, lenfoma ve metastazlar bunlara örneklerdir.
Suprasellar Lezyonlar
Çocuklar ve erikinler. Bir lezyon suprasellar olarak
tanimlandiinda, hasta yai ayirici tanida anahtardir.
Pediatrik suprasellar kitleler büyük siklikla ya pilositik
astrositom (hipotalamus, optik kiazma) veya kraniyofa-
rinjiom dur. Germinom ve histiositozis gibi tüm dier
lezyonlar neoplazilerden çok daha az sikliktadir.
Erikin suprasellar kitlelerin en azindan ½'si makro-
adenomlarin diyafragma selladan yukari doru uzanim-
laridir. Meninjiom ve anevrizma erikinde sik olup, her
biri tüm erikin suprasellar kitlelerin %10'unu oluturur.
Her ikiside çocuklarda nadirdir.
Görüntüleme özellikleri. Kistik görünümlü suprasellar
kitleler genellikle nonneoplastiktir (genilemi 3.ventri-
kül, Rathke kleft kisti, suprasellar araknoid kist, nörosis-
tiserkoz gibi inflamatuar kistler). Kraniyofarinjioma di-
inda bu bölgede kistik görünümlü neoplaziler nadirdir.
Optik kiazma pilositik astrositomu genelde bu bölgenin
en sik pediatrik tümörüdür. Optik kiazma/hipotalamus
pilositik astrositomu kistik deil soliddir (posterior fossa
yerleimli olduklarindan farkli olarak).
Kalsifikasyon varlii yardimcidir. Yali hastalarda
ateroskleroz (kavernöz ve supraklinoid internal karotid
arterler), sakküler anevrizma ve meninjiom kalsifiye ola-
bilen sik lezyonlardir. Çocukta, kalsifiye bir suprasellar
kitle büyük siklikla kraniyofarinjiomdur. Nörosistiser-
koz kalsifiye olabilir ve hem çocuk, hem erikinde ola-
bilir, ancak suprasellar sistern NCC kistleri için nadir bir
yerleimdir. Baka yerlerde de lezyonlara bakilmasi gere-
kir, zira genellikle çok sayidadirlar.
T2* görüntüleme ile sellar/suprasellar kitle içine ka-
nama saptanabilir. Hemorajik makroadenom, hipofizer
apopleksi (nonhemorajik de olabilir) ve tromboze anev-
rizma bu sekansta "kararma" gösterebilir. Pilositik astro-
sitomun pilomiksoid varyanti çocuk veya genç erikinde
hemorajik suprasellar kitlenin nadir ancak önemli bir
nedenidir.
nfundibular Sap Lezyonlari
nfundibular sap lezyonlari farkli bir ayirici tanidir.
Normal infundibular sap transvers çapi 2 mm veya daha
az olmali ve yukaridan aaiya tedrici incelmelidir.
Çocukta `"kalin sap" genellikle histiositozis veya ger-
minomdur. Erikinde nörosarkoid, lenfositik hipofizis,
lenfoma ve metastaz daha siktir. Kontrastlanma yardim-
ci deildir, zira normal infundibulumun kan-beyin bari-
yeri olmadiindan kontrast madde verilmesini takiben
kuvvetle boyanir.