background image
2
I
3
Patolojiye Dayali T
ani:

T
ravma
TRAVMAYA GENEL BAKI
len skalp yumuak doku kitlesi kiriin varliina da iyi
bir iarettir. Kalvaryumda görülen lineer lusent çizgiye
skalp ilii elik etmiyorsa, bu büyük olasilikla kirik de-
il, sütürdür.
Kafatasi kiriklari. Kafatasi kiriklari 3 tiptir: (1) lineer,
(2) çökme ve (3) diastatik kiriklar. Kiriklar asemptomatik
olabilecei gibi, altindaki beyinde, damarlarda (arterler,
venler ve dural venöz sinüsler) ve kraniyal sinirlerde cid-
di yaralanmalara neden olabilirler. Kiriklar dura ve arak-
noidi yirtarak pnömosefaliye ve BOS kaçaklarina neden
olabilir. Orta ve air beyin travmali hastalarin yaklaik
1/3'ünde kirik bulgusu görülmez; fatal kafa travmali
hasta otopsilerinin %25'inde kafa kirii saptanmaz.
Ekstraaksiyel kanamalar ve hematomlar. Ekstraaksiyel
kanama her kompartmanda olabilir. Epidural hema-
tomlar (EDH) kalvaryumla di dural katman (periosteal)
arasinda olur. Subdural hematomlar (SDH) duranin iç
yaprai (meningeal) ile araknoid arasindadir. Travmatik
subaraknoid kanama (tSAK) sulkuslar ve subaraknoid
sisternler içinde bulunur.
EDH nadir ama potansiyel ölümcüldür. Klasik "bi-
linç açik aralik" tüm olgularin ½'sinden azinda görülür.
EDH çabuk saptanir ve uygun tedavi edilirse, mortalite ve
morbiditesi azalir. EDH'larin çou tek tarafli, supraten-
toryal ve bikonveks ekillidir. Çounluu arteriyel lase-
rasyonla (çounlukla orta meningeal arter hasari) oluur,
ancak % 10-15'i dural venöz sinüs yirtiiyla ilikilidir.
Superior sagital sinüs yirtiiyla oluan "verteks" EDH'si
geç oluur ve aksiyel kontrastsiz BT'de görülmesi güçtür.
SDH EDH'ya göre daha siktir. Çounluunda korti-
kal kontüzyonlar, beyin laserasyonlari ve tSAK gibi elik
eden ciddi yaralanmalar da bulunur. Yaklaik ½'sinde
köprü ven rüptürü, dier ½'sinde yirtilmi kortikal arter
sorumludur. SDH'larin çou beyin üzerine difüz yayi-
lir; cerrahi ya da otopside gergin dura altinda morumsu
"da çilei jölesi" pihti eklinde görülür. Bilateral SDH
ve "konturkup" yaralanmalari siktir.
tSAK kafa travmasiyla ilikili en sik görülen ekstra-
aksiyel kanamadir. tSAK serebral kan akiminda fokal/
bölgesel deiimlere yol açsa da, difüzyon/perfüzyon
deiiklikleri daha çok kontüzyon ve ödem gibi dier
hasarlara balidir. Anevrizmal SAK'in aksine tSAK'ta
suprasellar sistern çounlukla korunur; daha sik yüzeyel
sulkuslar boyunca ve kortikal kontüzyonlara komu sil-
vian fissürler içinde görülür. Kafa travmali hastalardaki
az miktarli tSAK bazen interpedinküler çentiin arka ke-
siminde kan birikintisi olarak görülebilir.
ntraaksiyel yaralanmalar. Bu grupta kortikal kontüz-
yon ve laserasyonlar, difüz aksonal yaralanma (DAY),
subkortikal gri cevher ve bazal ganglionlarda intrasereb-
ral hematomlar, beyin sapi yaralanmalari ve intraventri-
küler kanamalar bulunur.
Kortikal kontüzyon ve laserasyonlar en sik görülen
parankimal yaralanma tipidir. Kontüzyonlar giral "tepe"
yaralanmasidir (basit olarak yüzeyel "beyin morlukla-
ri"). Giruslar kemie ya da sert ve biçak keskinliindeki
dura kenarina (yani falks serebri veya tentoryum sere-
belli) çarpar. %90'dan fazlasinda çok sayida ve bilate-
ral olurlar. Serebral hemisferlerde serebellumdan daha
sik rastlanir. En sik anterior-inferior temporal ve frontal
loblar etkilenir. Air KKY'de olan "salla, titret ve yuvar-
la", korpus kallozumun arka yan kesimini ani olarak
falksin alt serbest kenarina iter ve hasarlar. Kortikal kon-
tüzyonlar tipik olarak zaman içinde evolusyona giderler;
olgularin ½'sinde ilk beyin BT hasarin tüm yayginliini
göstermez, takip görüntüleme gerekir.
Difüz aksonal yaralanma, travmatik beyin yaralan-
masinda görülen 2. en sik parankimal lezyondur. DAY
direkt darbe ile olumaz; rotasyonun eylemsizlik kuvvet-
leri ve beyin akselerasyon/deselerasyon farkliliindan
oluur. DAY'in çou hemen olan aksonal "yirtilma"dan
kaynaklanmaz. Aksoplazmik transportun bozulmasi,
ime ve iletimin bozulmasina neden olan "sekonder
aksotomi" daha siktir. Hasarlanan aksonlarda travmatik
depolarizasyon ve iyon boalmasi olur ve depresyonun
komu parankime yayilmasina neden olur. Aksonal i-
me ya da "retraksiyon toplari" oluur, beyaz cevherde
mikroskopik boluklar ortaya çikar. Mikroglial reaksiyon
birkaç hafta içinde oluur.
DAY'larin çou mikroskopik ve kanamasizdir. Ka-
namali DAY'in görüntülenmesinde T2* MR (GRE veya
SWI) en yararli tekniklerdir.
Sekonder Kafa Yaralanmasi
Genel baki. Sekonder kafa yaralanmalari ilk beyin
travmasini takiben sik oluur. Beynin imesi, artan kafa
içi basinç ve herniasyonlar siktir. Fokal, bölgesel ya da
global perfüzyon deiikliklerine bali travmatik sereb-
ral iskemi takip eder. ntrakraniyal basinç intraarteriyel
basinci geçtiinde beyin ölümü oluur.
Herniasyon sendromlari ve Monro-Kellie doktrini. Sütür-
ler ve fontaneller kapandiktan sonra, beyin, BOS ve kan
salam, geçit vermez "kemik kutu" içinde birliktedirler.
Serebral kan hacmi, perfüzyon ve BOS çok hassas bir
dengededir. ntrakraniyal içerikteki (kan, ödem, tümör,
vb) herhangi bir arti, dier içeriklerde kompansatuar
azalmayi gerektirir. En önce sulkuslardaki BOS sikitiri-
lir. Lateral ventriküller daralir. Eer beyin kompartman-
lardan birindeki arti kompansasyon mekanizmalarinin
sinirini aarsa, tahmin edilebilecek yönlerde beyin ve
elik eden damarlar yer deitirir (herniye olur).
Subfalsin herniasyon en sik görülen serebral her-
niasyon tipidir. Singulat girus ve ön serebral arterin
perikallozal dallari falks serebrinin alt serbest kenari al-
tindan kari tarafa herniye olur. Ayni taraftaki ventri-
kül daralir; kari taraf ventriküldeki koroid pleksus BOS
üretmeye devam ettiinden bu ventrikül geniler.
Desendan transtentoryal herniasyon (DTH) 2. en
sik serebral yer deitirme tipidir. lk önce unkus medi-
ale, suprasellar sistern içine sarkar. Hipokampus hemen
takip eder. Arka serebral arterler U-eklindeki tentoryum
açikliindan aaiya doru itilir ve herniasyon airla-
tikça tikanabilirler. Periakuaduktal nekroz, mezensefalik
kanama (Duret) ve konturlateral serebral pedinkülün
tentoryuma basilmasi ile oluan "Kernohan çentii" ge-
liebilir. Posterior fossa kitlesi 3. en sik tip olan tonsiller
herniasyona
yol açabilir.
Nadir olan herniasyonlardan biri asendan trans-
tentoryal herniasyondur. DTH'dan daha nadirdir
ve serebellumu insisuradan yukari iten posterior fossa
kitlelerince oluturulur. Transalar herniasyon yukari
(temporal lobun büyük sfenoid kanat üzerine yukari
doru yer deitirmesi) veya aai (frontal lobun arka-
ya itilmesi) olabilir. Transdural/transkraniyal hernias-