background image
17
GUNAIKEIA
VOL 18 Nr 4
2013
oppervlakkige palpatie kan hij worden ingedrukt, maar bij
diepere palpatie voelen we een weerstand zonder rebound.
Ook treffen we een buikmassa aan met een diameter van
naar schatting 6cm. Een vaginaal toucher wordt door de
patiënte geweigerd.
Endovaginale echografie blijkt bij deze patiënte onmoge-
lijk vanwege een ernstig vaginisme. Een buikechografie
(
Figuur) is daarentegen wel mogelijk: we zien een hyper-
echogene massa met een diameter van 8cm, regelmatige
contouren en een vochtige inhoud ­ het is niet duidelijk
of het hier etter betreft of bloed. De baarmoeder heeft een
normale grootte maar kantelt naar links onder het effect
van de massa. De rechteradnex vertoont geen afwijking,
maar de rechteradnex is niet zichtbaar. De blaas is vol en
wordt samengedrukt door dezelfde massa. De biologie
van de patiënte is koud, zonder tekenen van ontsteking.
Vanwege de anurie is urineonderzoek onmogelijk.
Onze belangrijkste differentiële diagnoses schommelen
tussen een cyste op de linkereierstok en hematocolpos.
Al snel volgt de beslissing om een kijkoperatie uit te voe-
ren en een vaginaal toucher onder narcose. De operatie
moet gebeuren onder algemene verdoving. Zodra de pa-
tiënte is gesondeerd, vangen we 1.000ml urine op, wat
de acute urineretentie bevestigt. Bij het vaginaal toucher
voelen we een membraneuze weerstand waardoor we
niet verder kunnen. Dat oriënteert de diagnose naar een
ondoorlaatbaar hymen. Verder onderzoek wijst op hymen
microperforatus, met een kleine opening van 2mm achter-
aan. Bij een verticale incisie van het hymen komt 700cc
oud, bruinachtig bloed vrij. Vervolgens wordt een vagina-
plastiek uitgevoerd om te verhelpen aan het vaginisme.
Literatuuroverzicht
Het woord hematocolpos is afgeleid van het Griekse
ooo, dat bloed in de vagina betekent. Een aan-
zienlijke ophoping van vaginale en cervicale afscheiding, en
van menstruatiebloed dat niet is afgevoerd vanwege een
vaginale obstructie, verklaart deze retentie die tot 2.000ml
kan bedragen. Grotere volumes kunnen hematometra of
zelfs hematosalpinx veroorzaken (1, 2). Hematocolpos
veroorzaakt een vaginale distensie, die de waargenomen
symptomen verklaart: buikpijn, hinder ter hoogte van het
bekken, gerefereerde lage rugpijn die secundair is aan een
uitstraling ter hoogte van de plexus sacralis of de vaak
cyclische compressie van de zenuwwortels.
Uropathologische obstructiesymptomen kunnen ook het
gevolg zijn van een mechanische obstructie van de baar-
moeder en blaas. Constipatie als gevolg van compressie
onder invloed van de massa ter hoogte van het rectum is
mogelijk, maar blijft zeldzaam (3, 4). Hymen imperforatus
is de meest voorkomende oorzaak: de incidentie bedraagt
tussen 1/2.000 geboortes en 1/16.000 geboortes (5-7).
Het hymen is een embryologisch overblijfsel van het me-
soderme weefsel: bij de embryologische ontwikkeling van
de vagina ontstaat het hymen door de invaginatie van
de achterwand van de urogenitale sinus door de uitzet-
ting van de vagina. Tijdens de perinatale periode breekt
het hymen om plaats te maken voor een dun, slijmerig
membraan aan de ingang van de vagina. Als de perfora-
tie van de vaginale plaque onderaan mislukt, spreken we
van hymen imperforatus en hymen microperforatus (8). Er
werden enkele familiale gevallen gerapporteerd (9), maar
de meeste gevallen zijn spontaan.
De redenen die worden aangehaald om de fout in het per-
foratieproces te verklaren, omvatten infecties tijdens het
intra-uteriene leven, epitheelcellen in het midden van het
membraan die niet degenereren en, bij uitbreiding, ver-
hoogde celproliferatie die leidt tot secundaire coalescen-
tie. Hymen imperforatus gaat niet noodzakelijk gepaard
met andere urogenitale afwijkingen. Soms kan de diagno-
se al
in utero worden gesteld als de morfologische echo-
grafie tekenen van hydrocolpos aan het licht brengt. Ook
bij de geboorte kan de aanwezigheid van mucocolpos wij-
zen op de aandoening. Meestal wordt de diagnose echter
veel later gesteld, na het begin van de puberteit, dus rond
de leeftijd van 13-15 jaar, als een asynchronisme wordt
vastgesteld tussen het Tanner-stadium van de pubertaire
ontwikkeling en het uitblijven van de eerste menstruatie.
Bij het gynaecologische onderzoek wordt vaak vastgesteld
dat het hymen gewelfd is.
Het klinische beeld van primaire amenorroe, pijn in de
onderbuik en aanwezigheid van een bekkenmassa bij een
meisje in de puberteit, moet als differentiële diagnose
een transversaal of longitudinaal vaginaal septum evoce-
ren, vaginale agenesie en cervicale atresie. Het Valsalva-
manoeuvre helpt om het transversaal vaginaal septum
te onderscheiden aangezien dat niet beweegt tijdens het
manoeuvre (10). Met behulp van MRI (11) kunnen we deze
verschillende entiteiten onderscheiden met een grotere
gevoeligheid en specificiteit.
Figuur: Buikechografie: volle blaas. Weergave van een
bekkenmassa van 8 x 8cm. Massa met regelmatige
contouren en vochtige inhoud (bloed? etter? oorsprong?).
Normale linkereierstok, rechtereierstok onzichtbaar,
baarmoeder gekanteld maar ziet er normaal uit.
Compressie van de blaas door de bekkenmassa.