castratieresistente prostaatkanker:
implicaties voor de dagelijkse praktijk
geven artsen en professoren tekst en uitleg in
interactieve sessies aan een multidisciplinair publiek
waarbij een kwalitatief hoogstaande wetenschappelijke en
interactieve opleiding wordt aangeboden aan artsen op basis
van de dagelijkse praktijk. Tijdens verscheidene lokale sessies
konden de aanwezige urologen, oncologen en radiotherapeuten
hun ervaring over de behandeling van metastatische
castratieresistente prostaatkanker met elkaar delen, elk vanuit
zijn eigen discipline en achtergrond.
behandeling van metastatische castratieresistente prostaatkanker
(mCRPC) enkel een effect op de levenskwaliteit en niet op de
overleving van de patient. Pas in 2004 werden de eerste grote
stappen gezet in de behandeling van mCRPC. Met de komst van
docetaxel beschikten de artsen over een middel dat naast een
verbetering van de levenskwaliteit ook een duidelijke verlenging
van de levensverwachting opleverde bij patiënten met mCRPC (1, 2).
Ondertussen wordt docetaxel beschouwd als de `standard of care'
en heeft het de eerder gebruikte producten (bv mitoxantrone,
estramustine...) naar de achtergrond verdrongen.
producten beschikbaar in tweede lijn na docetaxel zoals abiraterone (een
remmer van de testosteronproductie) en cabazitaxel (chemotherapie).
Daarnaast zullen er in de nabije toekomst waarschijnlijk nog een aantal
orteronel, enz. Hoewel de komst van abiraterone en cabazitaxel
een mijlpaal vormt in de tweedelijnsbehandeling van mCRPC, blijft
de vraag naar en de discussie over de optimale sequentie van de
toekomstige behandelingen bestaan.
alternatief kunnen vormen voor eerstelijnsbehandeling met
docetaxel met significante impact op het ziektebeloop (4), maar
voorlopig blijven de toegangsvoorwaarden voor deze producten
echter beperkt tot de tweede lijn, namelijk post-docetaxel. Wat het
gebruik van abiraterone betreft, moet de patiënt gecastreerd zijn,
minstens 3 cycli docetaxel gekregen hebben, niet in aanmerking
komen voor een tweede reeks docetaxel behandelingen en
tekenen van ziekteprogressie vertonen.
herbehandelen, moet men toch enkele zaken in acht nemen. De
respons bij een herbehandeling met docetaxel blijkt meestal kleiner
te zijn dan bij de initiële behandeling", zegt Prof Schallier (oncoloog
aan UZ Brussel). Wanneer de herbehandeling met docetaxel niet
wenselijk is, schakelt men best zo snel mogelijk over naar een
tweedelijnsbehandeling, zoals abiraterone of cabazitaxel (5, 6). Over
de volgorde van deze tweedelijnsbehandelingen zijn er momenteel
echter geen prospectieve data beschikbaar, enkel een paar indirecte
retrospectieve studies. Prof Schallier voegt hier nog aan toe: "Op basis
van de huidige beschikbare data is het duidelijk dat er zo snel mogelijk
gestart moet worden met de meest geschikte therapie op basis van
de levenskwaliteit, de historiek, de specifieke eigenschappen, de
wensen van de patiënt en de nevenwerkingen van het product om
zo een snellere en kwaliteitsvolle respons op het geneesmiddel te
krijgen."
behandeling met abiraterone een controle uitgevoerd. De patiënt blijft
onder behandeling met abiraterone tot er ziekteprogressie (of toxiciteit)
optreedt. Eén van de opvolgingscriteria voor ziekteprogressie is het
PSA-gehalte: dat moet minstens 2ng/ml zijn en 25% hoger dan de
laagste waarde genoteerd tijdens de behandeling met abiraterone en
na 3 weken bevestigd worden door een nieuwe meting.
een vrij onbetrouwbare parameter is voor het opvolgen van de
ziekteprogressie. Dr Joniau, uroloog aan het UZ Leuven verklaart:
"Bij een tweedelijnsbehandeling met abiraterone na docetaxel durft
de PSA-waarde ondanks een duidelijke tumorregressie initieel toch
stijgen, om daarna weer sterk te dalen. De behandeling moet dus
niet te snel stopgezet worden." Dr Luyten, oncologe aan het Limburgs
Oncologisch Centrum voegt eraan toe: "Bij de opvolging van de
ziekteprogressie mag men zeker niet alleen voortgaan op de PSA-
waarde. Als we dit zouden doen behandelen we immers alleen maar
PSA en niet de ziekte."
een behandeling met abiraterone in combinatie met prednisone op
korte termijn een opflakkering kan optreden bij een botscan (de
zogeheten bone flare) (7). De klinische impact van deze opflakkeringen
op de behandeling van de patiënt en de interpretatie van de resultaten
moet nog verder bestudeerd worden, maar het is duidelijk dat er nood
is aan nieuwe criteria voor de evaluatie van deze behandelingen.
De patiënt moet immers in zijn totaliteit (PSA, klinische toestand,
levenskwaliteit, radiografie enz.) beoordeeld worden omdat anders de
kans bestaat dat de behandeling te snel stopgezet wordt omwille van
de verkeerde redenen.
mogelijke bijwerkingen van abiraterone. De meest voorkomende
bijwerkingen die gerapporteerd werden tijdens de klinische studies
zijn verstoring van de leverfunctie, hoge bloeddruk en hypokaliëmie.
Dr Lumen, uroloog aan het UZ Gent: "Omwille van deze mogelijke
nevenwerkingen is het aangeraden de patiënt strikt op te volgen,
zeker bij de start van de behandeling. Bij een goede opvolging
(bloedstaalname, bloeddrukbepaling en aandacht voor vochtretentie)
kan er indien nodig snel ingegrepen worden." Dr Hoekx, uroloog
aan het UZ Antwerpen, treedt hem hierin bij: "De nevenwerkingen
van abiraterone zijn vrij beperkt. Door een aanpassing van de
dosis kunnen een deel van de problemen verholpen worden. We
mogen ook niet vergeten dat een aantal van deze nevenwerkingen
soms het gevolg kunnen zijn van de ziekte eerder dan van de
placebo (beide in combinatie met prednisone) is immers gebleken
dat, behalve de genoemde mineralocorticoïde nevenwerkingen,
leverfunctiestoornissen en urineweginfecties, de nevenwerkingen in
beide groepen vergelijkbaar waren wat betreft ernst en frequentie (6).
tweedelijn voor de behandeling van mCRPC (waaronder abiraterone)
een plaats kunnen krijgen vóór de klassieke eerstelijnsbehandeling
met docetaxel.
dat abiraterone een goedkeuring verkrijgt voor een ruimere registratie.
Zo kan abiraterone nu ingezet worden in combinatie met prednisone
bij mCRPC-patiënten die asymptomatisch of licht symptomatisch
zijn na het falen van androgeen-deprivatietherapie en voor wie
chemotherapie klinisch nog niet geïndiceerd is (4). In België werd een
dossier ingediend om terugbetaling voor deze groep patiënten aan te
vragen.
op het principe van de goede behandeling op het juiste moment voor
de geschikte patiënt, en dat binnen het kader van een interdisciplinaire
samenwerking (medisch en paramedisch) om zo te komen tot een
geoptimaliseerde en gepersonaliseerde zorg."
1.
15-17, 2340 Beerse