met EUS-FNA (Figuur 3). Een ander voorbeeld is de hersta-
gering na inductietherapie. Het is aangetoond dat de ac-
curaatheid van echo-endoscopie na inductiechemotherapie
slechter is dan deze van mediastinoscopie. Dat heeft te maken
met de verlaagde prevalentie van klieraantasting na inductie-
chemotherapie en de slechte negatief voorspellende waarde
van endo-echografie hierdoor. Voor deze indicatie blijft de
chirurgische mediastinoscopie eerste keus.
teerd, is een essentiële voorwaarde voor kwaliteitsvolle long-
kankerstagering. Hiermee wordt bedoeld dat minstens drie
mediastinale klierstations worden onderzocht en gebiopteerd.
Hoewel klieronderzoek van het mediastinum met een chirur-
gische benadering (de mediastinoscopie) de voorbije 50 jaar
de standaard was, tonen nieuwe data aan dat met echo-endo-
scopie systematisch klieronderzoek mogelijk is, en dat dit
bovendien net zo accuraat kan. Een recent prospectief cohort-
onderzoek door Kazuhiro Yasufuku et al. (4) vergeleek EBUS-
TBNA direct met mediastinoscopie en vond dat de sensitivi-
teit voor detectie van uitzaaiing in de mediastinale klieren res-
pectievelijk 81 en 79 procent was. Over het systematische kli-
eronderzoek zijn vandaag echter de meeste data beschikbaar
betreffende de techniek waarbij EUS-FNA en EBUS-TBNA
worden gecombineerd. Recente data beschrijven dat met de
bronchoscoop eerst in de luchtwegen en dan in de slokdarm
(`single scope procedure') net zo goede resultaten worden ge-
haald dan wanneer men met twee aparte endoscopen zou
werken.
De gerandomiseerde ASTER-studie, waarbij endo-echografie
(EBUS-TBNA plus EUS-FNA) direct werd vergeleken met
van patiënten met longkanker, leerde dat de sensitiviteit om
mediastinale klieruitzaaiing te ontdekken respectievelijk
(5). Dit was niet significant verschillend. Toevoegen van chirur-
gische mediastinoscopie aan een (negatieve) complete endo-
echografie dreef de gevoeligheid echter op tot 94 procent
(95%-BI: 85-98). Dat was significant beter dan bij die patiënten
waarbij gestart werd met chirurgische mediastinoscopie. Met
deze strategie verminderde de kans op vals-negatief mediasti-
naal onderzoek van 15 naar 7 procent, wat klinisch relevant is
en zich vertaalt in minder onnodige thoracotomieën.
kankerpatiënten getoond die met complete endo-echografie
werden onderzocht. Deze data bevestigen dat systematisch
klieronderzoek met EUS-FNA samen met EBUS-TBNA niet
alleen haalbaar en accuraat is, maar ook dat de gecombineerde
procedure beperkte, doch meetbare meerwaarde biedt boven
het onderzoek met EBUS-TBNA alleen (2).
altijd gevolgd worden door een
chirurgische mediastinoscopie?
de klieren nodig is, eerst met endo-echografie worden onder-
zocht, en indien dit negatief uitvalt een chirurgische mediasti-
noscopie ondergaan, is te verkiezen op basis van wetenschap-
pelijke data. De voordelen zijn meervoudig: het klieronderzoek
is nauwkeuriger, veiliger en leidt tot minder onnodige thora-
cotomieën. De strategie is bovendien goedkoper en wordt
beter verdragen door de patiënten in vergelijking met de stra-
afstand (2).